Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚНИ

 
ТАЬЛИМ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ―ИНТЕЛЛЕКТ 
КАРТА‖НИНГ АҲАМИЯТИ
 
Шойимова Ш.С. 
Тошкент педиатрия тиббиѐт институти 
Чет тиллар, педагогика ва психология кафедраси
 
―Интеллект карта‖ (
инг. mind maps
) таниқли инглиз психологи, хотира ва 
ижодий тафаккурни ривожлантирувчи методикалар муаллифи Тони Бьюзен 
томонидан ишлаб чиқилган. Мазкур методика ҳозирги кунда ақлий 
фаолиятнинг самарадорлигини оширишда қўлланиладиган энг универсал ва 
оддий усул ҳисобланиб, замонавий конспект деб ҳам юритилмоқда. 
Интеллект картаси маълумотларни қайта ишлаб чиқиш, тартибга солиш, 
тизимлаштириш, 
фаолиятни 
режалаштириш, 
мураккаб 
вазият 
ва 
топшириқларни ечиш, муаммоларни ҳал қилишнинг турли вариантларини 
жамоавий кўриб чиқиш, барча ижодий ва интеллектуал имкониятларидан 
фойдаланиш, ҳамда барча психик-билиш жараѐнлари (хотира, диққат, сезги, 
идрок, тасаввур, тафаккур, нутқ, хаѐл)ни ривожлантиришда қўлланилади. 
―Интеллект карта‖ни тузиш қоидалари: 
1. Асосий фикрни марказга жойлаштиринг.
2. Асосий фикрдан ғоялар тармоқ бўйича тарқалади (ҳар бир 
тушунчалар тармоғи 7-2 қонунига асосланиши шарт).
3. Сўзларни расм ва белгиларга алмаштиринг. Имконият бўлса график 
ҳам қўшиш мумкин.
4. Турли ранглардан фойдаланинг. 
Ранглардан фойдаланишда қуйидагилар эътиборга олинади: 
1.
Қизил ранг - тез идрок этиладиган ранг бўлиб, диққат осон 
концентрацияланади. Идрок тезлиги юқори.
2.
Кўк ранг - ишни самарали давом этишга ундайдиган ранг. Идрок 
тезлиги ўртача. 
3.
Яшил ранг - эркинлик ранги бўлиб, тинчлантирувчи, 
бўшаштирувчи хусусиятга эга. ранг. Идрок тезлиги паст. 
4.
Жигар ранг - эркинлик ранги ҳисобланиб, идрок тезлиги паст. 
5.
Сариқ ранг - лидерлик ва энергия ранги. Идрок тезлиги юқори. 
6.
Ҳаво ранг - назокат ва романтика ранги бўлиб, фон учун маъқул 
ранг. Идрок тезлиги паст. 
7.
Олов ранг - янгилик, энергия, динамика ранги бўлганлиги боис 
диққатни жуда тез жалб қилади. Идрок тезлиги юқори. 

---

236 
8.
Қора ранг - қатъий ва чегараловчи ранг. Матн ѐзиш учун энг 
маъқул ранг бўлиб, идрок тезлиги ўртача. 
Инсон тафаккурини ассоциатив табиатига кўра маьлумотлар интеллект-
карта кўринишида тасаввур қилиниши, уларни тез ва самарали идрок 
этилишига, узоқ муддатда сақланилишига сабаб бўлади. Демак, ушбу 
технология ўзлаштириш жараѐнида бош миянинг ўнг (расм, мусиқа, 
тасаввур, хаѐл, ранг) ва чап (мантиқ, таҳлил, рақам, кетма-кетлик, нутқ) ярим 
шарлари имкониятларидан самарали фойдаланишга ундайди.