Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Ўзбекистон Республикаси ва Фарғона водийси вилоятларида аҳоли 
сонининг ўсиши (минг киши ҳисобида)
 
 
1926 
1939 
1959 
1970 
1979 
1990 
2000 
2015 
2019 
2020 
Ўзбекистон 
Республикаси
 
4621,0 
6551,0 
8395,0 
11799,0 
15787,0 
20322,0 
24966,8 
31022,5 
33255,5 
33905,2 
Фарғона 
иқтисодий 
райони
 
1500,1 
1953,0 
2301,0 
3238,0 
4143,0 
5579,0 
7016,4 
8856,4 
9501,3 
9690,5 
Андижон 
502,5 
652,6 
768,0 
1059,0 
1349,0 
1795,0 
2333,0 
2857,3 
3066,9 
3127,7 
Наманган 
397,8 
521,4 
594,0 
847,0 
1100,0 
1558,0 
1969,6 
2554,2 
2752,9 
2810,8 
Фарғона
599,8 
779,0 
939,0 
1332,0 
1694,0 
2226,0 
2712,9 
3444,9 
3683,3 
3752,0 
Жадвал Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида 
тайёрланган
Водий вилоятлари аҳолиси динамикасида республикада бўлгани каби 
умумий хусусиятлар мавжуд. Шу билан бирга водий аҳолиси сонининг 
ўзгаришига фақат унга хос бўлган омиллар ва шарт
-
шароитлар ҳам таъсир 
кўрсатган.
Фарғона водийси вилоятлари аҳолиси сони 1926 йил 1501,1 минг
кишини ташкил этган бўлса, 2020 йилда эса 9690,5 минг кишини ташкил 
этди (1
-
расмга қаранг).
 
1-
расм. Фарғона водийси вилоятлари аҳолиси сони динамикаси 
 
(минг киши ҳисобида)
 
 
Аҳоли сонининг тез ўсиш суръатлари 1979
-
89 йилларда кузатилди ва 
айрим тавофутлар юзага кела бошлади. Энг юқори ўсиш суръати Наманган 
вилоятида 3,78 фоизга тенг бўлса, бу кўрсаткич Фарғона вилоятида энг 
паст бўлиб, 2,85 фоизни ташкил этди. Аҳоли ўсиш суръатларидаги 
тафовутлар 1990
-
2000 йилларда янада яққолроқ кўзга ташлана бошлади. 
198 

---

Наманган вилояти аҳолиси 4,25 фоизга кўпайгани ҳолда, Фарғона вилояти 
аҳолиси атиги 2,0 фоизга ўсди, холос. 
Аҳоли динамикасидаги бундай тафовутлар, биринчи навбатда, 
аҳолининг миллий таркиби, ташқи миграция ва урбанизация билан 
чамбарчас боғлиқ. Негаки, Фарғона вилоятида рус ва русийзабон аҳоли 
қўшни вилоятларга нисбатан кўпроқ истиқомат қилади, урбанизация 
даражаси ҳам юқори. Улар орасида ташқи миграциянинг ўрни жуда 
сезиларли даражада бўлди.
Водий вилоятлари аҳолиси 2000
-
2020 йиллар мобайнида 7016,4 минг 
кишидан 9690,5 минг кишига етди ёки 2674,1 минг кишига кўпайди. Аҳоли 
сони миқдор жиҳатдан кўпайди. Буни ўсиш суръатларидан ҳам кузатса 
бўлади. Мазкур давр оралиғида ўсиш суръати 3,8 фоизга тенг бўлди. 
Бундан кўринадики, демографик жараёнлар фаоллашиб, табиий ўсиш 
суръатлари юқорилашиб бормоқда. Яқин келажакда ҳам бундай жараён 
сақланиб қолади.
Водий вилоятларида аҳоли сони ХХ аср 90
-
йилларигача тез суръатлар 
билан ўсди. Бунда туғилиш ва табиий ўсиш суръатининг юқорилигини 
алоҳида таъкидлаб ўтиш лозим. Бозор иқтисодиёти аҳоли сони, унинг 
динамикаси, жойлашуви ҳамда таркибига катта таъсир кўрсатди. 
Аҳолининг табиий ўсиш суръатлари пасайиб, аҳоли сони динамикаси бир 
мунча барқарорлашди.
Фарғона водийси вилоятлари аҳолиси динамикасидаги тафовутлар 
мамлакат миқёсидаги салмоғининг ўзгариб туришига сабаб бўлди. Агар 
унинг республика бўйича улуши 1926 йилда 32,5 фоизга тенг бўлса, 1959 
йилларда 32,6 фоиз, 2000 йилга келиб 28,1 фоиз ва 2020 йилда эса 28,6 
фоизни ташкил этди. Аҳоли динамикаси таҳлили шуни кўрсатадики, 
республика ва Фарғона водийси вилоятлари аҳолиси ўртасида умумий 
хусусиятлар билан бирга бир қатор тафовутлар ҳам мавжудлигини 
кўрсатади.
Шундай қилиб, Фарғона водийси вилоятлари аҳоли динамикасига 
аҳолининг миллий таркиби, ташқи миграция, урбанизация, иқтисодий
-
ижтимоий тараққиёт, бозор иқтисодиёти, экологик ва демографик омиллар 
катта таъсир кўрсатиб келмоқда.