Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
“Implementation of Lean Manufacturing Principles in Auto Industry”, 
Prakash D, Dr. C.T. Sunil Kumar, Industrial Engineering Letters, ISSN 2224-
6096 (print) ISSN 2225-0581 (online), Vol 1, No.1, 2011. 
2.
“Machine that change the world”, Womack, Jones, and Ross, 1990. 
3.
“Quality management systems in healthcare: myths and reality”, K. 
Abduvokhidov, Y. Ismoiljonov, B.Komilov, 7universum.com, 2021
4.
“Zamonaviy ishlab chiqarish tizimi elementlarining amaliy taxlili”, Y. 
Ismoiljonov, Scientific and technical journal machine building, Andijan, 
№
1 (3) 2021. 
SIKLON ICHKI YUZASIDAGI OQIM MAYDONINING 
XUSUSIYATLARI VA TOZALASH SAMARADORLIGI
A.Sh. Аdilova
1
 O.J. Murodov,
2
 
Tоshkеnt to`qimаchilik vа yеngil sаnоаt instituti 
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada paxtaga dastlabki ishlov berishda 
mashinalardan chiqadigan chang havoni tozalovchi siklonlarning yangi 
simulyatsiyasini ya’ni modelini yaratishda, eng so‘ngi kompyuter texnologiyalar 
va dasturlar yordamida olib borilgan nazariy va amaliy tadqiqotlar keltirilgan 
Kalit so‘zlar: chang havo, siklon, dinamik tahlil, chang zarrachalari, 
simulyatsiya - yangi modellashtirish, CFD (computational fluid dynamics- 
hisoblash suyuqligi dinamikasi) kod, spiral, atmosfera, katta girdoblarni LES 
modellashtirish, yadro,
Eyler-Lagranj, Reynolds Stress turbulentlik modeli-
RSTM 
Respublikamizdagi barcha paxta tozalash zavodlarida, paxtaga dastlabki 
ishlov berishda turli mashinalardan chiqadigan chang zarralarni tozalashda 
siklon separatorlari keng qo‘llaniladi. Siklonlarda o‘lchamlari 50 mkm (10
-6
) 
dan yirik chang zarrachalaridan tozalanadi. Siklon ichida havo oqimi Arximed 
spirali shaklida aylanganida markazdan qochma kuchlar paydo bo‘lib, bu 
kuchlar ta’sirida chang zarrachalari tashqi devorga urilib, uning tezligi 
kamayishi natijasida siklon tubiga tushib ketadi. Siklon ichki yuasiga kelib 
50 

---

uriladigan va tozalangan havo tezligini pasayishi bilan yuqoriga ko‘tarilib 
siklondan atmosferaga chiqadi. Ammo shu o‘rinda bir narsani ta’kidlash joizki 
bugungi kunda XIX asr oxirida ixtiro qilingan ushbu siklonlar manan eskirgan 
bo‘lib, paxtani tozalash paytida havo oqimidagi zararli aralashmalarning 
harakatini dinamik tahlil qilish asosida yangi modellashtirilgan siklonlarning 
samaradorligini oshirish yo‘llarini ishlab chiqish va taxlil qilish o‘ta dolzarb 
muammo hisoblanadi. Siklon separatorlari bugungi kunda ham eng mashhur 
tozalagich hisoblanadi.
Paxta tozalash korxonalarini changsizlantirish masalasi, mashinada terilgan 
paxtani ifloslanishi oshishi munosabati bilan birinchi darajali ahamiyat kasb 
etmoqda. Bugungi kunda changsizlantirish va atmosfera havosini tozalash 
tizimlarini yaxshilash bo‘yicha kechiktirib bo‘lmaydigan choralarni amalga 
oshirilishi kerak [1] 
Chang havo tarkibidagi iflosliklarni ajratish, siklon ichki yuzasida hosil 
bo‘ladigan kuchlarni taqqoslashda CFD (computational fluid dynamics) usuli 
samarali hisoblanadi. Ushbu tadqiqotda havo uzluksiz vosita, chang havo 
zarralari esa dispers sifatida qabul qilindi. Barcha raqamli simulyatsiyalar 
cheklangan hajmli CFD kodi yordamida amalga oshirildi. 3D-o‘lchovli ishda 
siklonda siqilmagan chang havoni Eyler-Lagranj yondashuvi yordamida 
modellashtiriladi.
CFD (computational fluid dynamics) yuqori samarali Stairmand siklonidagi 
uch o‘lchovli, beqaror turbulent gaz va qattiq oqimlarni simulyatsiya qilish 
uchun ishlatilgan. Simulyatsiya qilingan ya’ni yangi modellashtirilgan natijalar 
adabiyotda mavjud bo‘lgan eksperimental kuzatuvlar bilan taqqoslandi.
Raqamli simulyatsiyalar muvaffaqiyatining kaliti hisoblash domenidagi 
tugunlarni to‘g‘ri joylashtirishdir ya`ni har bir parametrlarni to`g`ri tanlash va 
aniq maqbul qiymatlarni kiritish kerak.. 
Chegara shartlari asosan havo oqimining tezligiga mos keladigan o‘zgarmas 
tezlik bo‘lib, siklon kirish yuzasiga 
normal yani 
const
deb qabul qilindi.