|
Tejamkor ishlab chiqarish tizimi natijalari:
•
Yangi mahsulotni ishlab chiqish muddati 3-4yildan 1 yilgacha
qisqaradi;
•
Har bir mashinada ishlaydigan ish vaqti 50 foizga qisqaradi;
•
Mashinadagi nuqsonlar 8,0 dan 0,8 gacha kamayadi;
•
Qayta ishlangan va tayyor mahsulotlar inventar qiymati 2,6 million
dollardan 1,9 million dollarga kamayadi
•
Mahsulotni yetkazib berish muddati 4-20 haftadan 1-4 haftagacha
qisqaradi;
•
Buyurtmani qabul qilish va bajarish muddati bir haftadan bir kunga
qisqardi;
•
Zavod uchun zarur bo‘lgan maydon miqdori 50 foizga qisqartirildi;
•
Xomashyoni yuk punktiga yetkazish vaqti 4-6 haftadan 1-2
kungacha qisqardi;
•
Uch yil ichida samaradorlik 160 foizga oshdi;
•
Yetkazib beruvchilar soni 4-5 baravarga kamayadi.
Tegishli ishlab chiqarish printsiplar to‘plami sifatida
koʻplab adabiyotda
yetarlicha yoritilgan. Darhaqiqat, tejamkor ishlab chiqarish biznesdagi
faoliyatning butun spektrini qamrab olish uchun kengaytirildi, shuning uchun
jahon miqyosidagi kompaniyalar, xususan, avtomobilsozlik va elektronika
sektorlari tejamkor korxonalarga aylanishga intilmoqda. Tejamkor ishlab
chiqarishning qabul qilinishi va yakuniy samaradorligidan norozilik ovozlari
mavjud bo‘lsa-da shunga qaramay, kompaniyalar o‘zlarining ishlab chiqarish
usullari va bo]shqaruv amaliyotlarini qanday o‘zgartirayotganini ko‘rsatadigan
ko‘plab misollar mavjud.
1980-yillarni
ng oʻrtalarida AQSh avtomobilsozlik sanoati inqirozga yuz
tutdi. U tezda yapon raqobatchilariga bozor ulushini yo‘qotdi. Yaponiya
avtomobil ishlab chiqaruvchilari kamroq nuqsonlar bilan sifatli mashinalar
ishlab chiqarishga muvaffaq bo‘lishdi va mijozlarning qoniqishini oshirish bilan
butun dunyo bo‘ylab mukammallik imidjini yaratish. 1973-yilgi neft inqiroziga
qaramay, o‘z daromadlarini oshirgan Toyota Motor kompaniyasi bozor ulushini
doimiy ravishda oshira oldi. Bugungi kunda ham Toyota dunyodagi eng
48
muvaffaqiyatli avtomobil ishlab chiqaruvchilardan biri bo‘lib, ular sifat,
ishonchlilik, narx, yetkazib berish, sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish va
boshqalar bo‘yicha raqobatchilardan doimiy ravishda ustundir. Yaponiya ishlab
chiqarish tizimlari dunyo olimlari tomonidan doimo o‘rganilib boriladi.
Vomak, Jons va Ross (1990) tomonidan yozilgan mashhur "Dunyoni
o‘zgartirgan mashina" kitobi amerikalik ishlab chiqaruvchilarni uyg‘otdi.
So‘nggi yigirma yil ichida ko‘plab tadqiqotchilar Toyota ishlab chiqarish
tizimini (TPS) o‘rgandilar va Toyota tomonidan qo‘llaniladigan turli tamoyillar
va amaliyotlarni hujjatlashtirdilar. 1980-
yillarda TPSni oʻrgangan va
hujjatlashtirgan tadqiqotchilar umumiy yondashuvni “tejamkor ishlab chiqarish”
deb atashgan, ammo tejamkorlik tamoyillari oʻz
-
oʻzidan yangi emas bu kamroq
resurslarni joylashtirish bilan yakuniy natijalar nuqtai nazaridan juda ko‘p
narsaga erishish va amalga oshirish qobiliyatini ifodalaydi. Chunki yapon
kompaniyalari kamroq inson kuchi, asboblar, materiallar, vaqt, xarajat va kapital
qo‘yilmalar bilan mahsulotlar ishlab chiqargan va tarqatgan.
Tejamkor ishlab chiqarish har qanday shaklda, istalgan joyda va istalgan
vaqtda isrofgarchilikni yo‘q qiladigan, materiallar va ma'lumotlar oqimida
uyg‘unlikni saqlashga tinimsiz intiladigan va doimo mukammallikka erishishga
intiladigan innovatsion paradigma sifatida qabul qilindi. Yaponiyaning
o‘sishidan hayratda qolgan AQSh va rivojlangan mamlakatlardagi ko‘plab
kompaniyalar mahsulotlarni tezroq va samaraliroq ishlab chiqish va ishlab
chiqarish yo‘llariga intilishdi, TPSga taqlid qilish yoki amalga oshirish uchun
juda ko‘p harakat qilishdi.
Bu ishlab chiqaruvchilar tejamkor yondashuvning asosiy elementlari sifatida
aniqlangan turli xil amaliyotlardan foydalanishni boshladilar, masalan, Just-in-
time, Kanban, sozlash vaqtini qisqartirish, ishlab chiqarishni tashkil etish, sifat
doiralari va boshqalar.
Aniq tatbiq etish natijasida dastlabki yutuqlar haqida xabar beradigan
ko‘plab kompaniyalar ko‘pincha yaxshilanishlar mahalliy bo‘lib qolayotganini
va kompaniyalar doimiy yaxshilanishlarni davom ettira olmasligini aniqlaydilar.
Buning sabablaridan biri, bizning fikrimizcha, tejamkor yondashuvni qo‘llagan
ko‘plab kompaniyalar yoki individual menejerlar to‘liq tushunchaga ega emaslar
va natijada Toyota foydalanadigan barcha imtiyozlarga erisha olmadilar. Toyota
ko‘rsatkichlarini takrorlay olmaganidan hafsalasi pir bo‘lgan bu kompaniyalar
bu sirni o‘ylashadi, bilishmaydiki Toyota muvaffaqiyati uning madaniy
ildizlarida borib taqaladi.
Biroq Toyota o‘zining ishlab chiqarish tizimini butun dunyo bo‘ylab, shu
jumladan AQShda ham muvaffaqiyatli joriy etdi va New United Motor
Manufacturing Inc. (NUMMI) muvaffaqiyati aniq misoldir. Ushbu maqolaning
49
maqsadi Hindiston, AQSh va Buyuk Britaniyadagi ba'zi yirik kompaniyalarda
tejamkor amaliyotlarni tushunish va baholash orqali ba'zi o‘rganishlar haqida
ma’lumot berishdir.
Kasbiy amaliyot sohasi sifatida tejamkor ishlab chiqarish nuqtai nazaridan
kelib chiqadigan bo‘lsak, tejamkor yondashuvni aniqlashga hali ehtiyoj bor. Bu,
asosan, har qanday amaliyotni tashkil etuvchi modellar, usullar va vositalar,
ko‘nikmalar va bilimlarning boshqa shakllaridan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: |
