Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Ключевые слова
. Личинки, Longitarsus, жук, Хортобион, экстракт, 
доминанта, Cryptocephalinae, колородо. 
Annotation
. This article provides a brief description of the fauna, biology 
and subspecies of the beetle. In Uzbekistan, there are 13 subfamilies of this family, 
about 240 species, which differ from each other in their way of life, structure and 
living conditions. By the number of species, Alticinae - 23 species (53.48%), 
Cryptocephalinae - 10 species (23.25%), Chrysomelinae - 5 species (11.6%), 
Galerucinae - 4 species (9.3%), Criocerinae -1 round (2.32%). %). 

---

38 
Keywords.
Larvae, Longitarsus, beetle, Hortobion, extract, dominant, 
Cryptocephalinae, colorodo. 
Bargxo’r qо‘ng‘izlarni о‘rganishga doir bir qator fundamental tadqiqotlar 
olib borilgan [7, 11, 15]. Markaziy Osiyo, jumladan, О‘zbekiston sharoitida 
bargxo’r qо‘ng‘izlarning tarqalishi va zarariga oid ma’lumotlar ham ayrim 
mualliflar tomonidan bayon etilgan [2, 12, 14]. 
Bargxo’r qо‘ng‘izining tarqalishi, zarar keltirishi hamda qarshi kurash 
choralariga bag‘ishlangan ishlar olib borilgan bо‘lsada, uning Farg‘ona vodiysi 
sharoitida biologiyasi va hayot sikli keng qamrovli о‘rganilmagan. 
Bargxo‘r qoʻngʻizlar 
Chrysomelidae 
oilasi vakillari hisoblanadi. Ushbu 
hasharotlar qattiq qanotlilar turkumi ichida eng katta oilalardan biri bo‘lib,
turlarining soni bo‘yicha uzuntumshuqlilar oilasidan keyingi o‘rinda turadi. 
Qong’izlarning yer yuzida 2500 urugʻga mansub 50 mingdan ortiq turlarni o‘z 
ichiga oladi. O’rta Osiyo va MDH mamlakatlarida 2000 ga, O’zbekistonda 240 ga 
yaqin turi tarqalgan. [1, 10, 13].
Bargxo‘r qong’izlar o‘simliklarning bargi va yer ustki qismlarida, gullarda, 
kam hollarda tuproq yuzasi va qatlamlarida uchraydi. Ko‘p hollarda bargli daraxt 
va butalarda, oʻt oʻsimliklarda, kam hollarda ninabargli daraxtlarda uchraydi. 
Qo‘ng‘izlar yorqin rangli, ko‘p hollarda metall yaltiroqligiga ega. Urg‘ochi 
qo‘ng‘iz tuproq, daraxt po‘stlogi ostiga yoki poya, barglarning ostiga tuxum 
qo‘yadi. Bargxo‘rlarning lichinkalari turli shaklda bo‘lib, tanasining katta qismi
yo‘g‘on va kalta, ko‘krak, oyoqlari kuchli rivojlangan, tanasida ko‘p sonli tolalar, 
qalqonchalar boʻladi. 
Lichinkalar ochiq muhitda yashaydi, o‘simliklar tomirlari orasidagi 
parenximasi bilan oziqlanadi. Lekin butun umrini poya o‘zagida o‘tadigan yoki 
suv o‘simliklari bilan oziqlanadigan turlari ham uchraydi. Bir qator turlarning
lichinkalari tuproqda yashaydi va o‘simliklar ildizlari bilan oziqlanadi. Ko‘pchilik 
bargxo‘rlar katta zarar yetkazadi.
Bargxo‘rlarni hayot shaklining xususiyatlariga ko‘ra 2 ta ekologik guruhga
bo‘lish mumkin.
1. Imago va lichinkalarining bir xil muhitda yashovchi va oziqa turi bir xil,
bo‘lgan turlar, qo‘ng‘izlar qishlaydi. Generatsiya soni doimiy yoki iqlim
sharoitlariga bog‘liq.
2. Lichinka va imagosi turli muhitlarda yashaydi va oziqlanadi. Lichinkasi
ham qishlashi mumkin. 
Bu qo‘ng‘izlar o‘rtacha kattalikda ovalsimon, kam hollarda cho‘zinchoq tana 
shakliga ega. Mo’ylovlari kalta, rangi yaltiroq. Qurtlari uzunchoq, erkin yashovchi, 
oyoqlari yaxshi taraqqiy etgan. Qo’ng’iz va qurtlari o’simlik bargini kemirib 
oziqlanadi. Tanasining yarmidan ham kalta mo‘ylovlarini ega olish xususiyatiga 
ega. 
Adabiyotlarda qayd etilishicha, bargxo‘r qo‘ng‘izlar oilasining 13 ta kenja
oilasi bo‘lib, ular bir-biridan hayot tarzi, tuzilishi, yashash sharoiti bilan qisman
farq qiladi [7]. (1-jadval). 

---

39 
1-jadval 
Bargxo’r qo’ng’iz (
Chrysomeloidae
) ning kenja oilalari va qisqacha 
morfologik tarifi