Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Ўсимликнинг 
ботаник 
тавсифи. 
Cistanche 
salsa
(C.A.Mey) 
Beck. 
– 
Илончўп. 
Orobanchaceae
– Шумғиядошлар оиласига мансуб кўп йиллик 
ўсимлик. Поя узунлиги 15-30-(40) см, эни 10-12 мм, асосида анча 
йўғонлашган, устма-уст кўпсонли қопланган, тухумсимон ёки чўзинчоқ-
тухумсимон, тўмтоқ, силлиқ ёки орқа томони дағал оқ тук билан қопланган, 
четлари эса пардасимон бўлган қипиқларга эга. Тўпгули цилиндрсимон ёки 
овал-цилиндрсимон, бўйи 8-20-(25) см, гули зич ўтроқ ёки деярли ўтроқ. 
Қоплайдиган қипиқлар чўзинчоқ ланцетсимон, тўмтоқ, орқа томони кам ёки 

---

145 
кўп даражада дағал тукчалар билан қопланган, четлари пардали, 
билинмайдиган тишчали, киприксимон. Гулёнбарглари чизиқлидан 
эллипссимонгача, тўмтоқ, орқа томони кам ёки кўп тукли, четлари ингичка 
пардасимон, косачабарг узунлигига тенг ёки ундан бироз қисқа. 
Косачабарглари найсимон қўнғироқча, узунлиги 10- 14 мм, силлиқ ёки кўп 
ёки кам дағал тукланган, 1/3 қисмигача ярим айлана шаклда, ўзаро тенг, 
тўмтоқ, четлари пардасимон, дағал киприксимон тукланган бўлакларга 
бўлинган. Тожибарглари узунлиги 25-35 мм, ташқи томонга камроқ ёки 
кўпроқ эгилган, баъзан деярли тўғри, пастки қисми найсимон, оқиш, ички 
қисмида чангчилари бириккан жойда одатда тукли, ўртасидан тепага қараб 
секин-аста бинафша рангли эгилган жойи кенгаяди, ярим айлана шаклида, 
деярли бир бирига тенг, қайрилган ёки эгилган, четлари кам ёки кўпроқ 
киприксимон қирқилган бўлаклардан иборат. Чангчилари найсимон 
тожибаргнинг қуйи чорак қисмига бириккан, юпқа яссилашган асослари 
тукли иплари билан, чангдонлари сариқ, зич тукланган, уялари қисқа 
ўткирлашган. Тугунча чўзинчоқ тухумсимон, гултожибарг найчасига тенг, 
силлиқ, ингичка устунчага ўтувчи, юқорида эгилган деярли шарсимон, бироз 
2 бўлакли тумшуқчаси бор. Кўсаги тухумсимон ёки овал тухумсимон, 
косачабарглари узунлигига тенг ёки қисман узунроқ, силлиқ, туксиз, 
терисимон, икки бўлакли кўп сонли овалсимон ёки овал-ноксимон жуда 
майда уруғлар ҳосил қилади. Апрель ойи гуллаб, май-июль ойлари 
мевалайди
[5].
Cistanche 
salsa
ў
симлигида илдиз тизими ва барглар йўқ. Ўсимлик 
тупроқ сатхида тахминан 2 ҳафта давомида вегетация қилади. Шу вақт 
давомида уруғлари тезда пишиб етилади ва ўсимлик қурийди. Цистанхе 
асосан саксовул туркумининг вакилларида паразитлик қилади.