87
ekoturizm sayyohlik bozorining10-20 foizini qamrab olgan va o’sish sur’ati esa umumiy turizm
industriyasining o’sish sur’atlaridan 2-3 marotaba yuqori ekan.
Tabiiy turizm yoki ekologik turizm deyilganga tabiatning inson tomonidan
o’zlashtirilmagan joylar turizmi tushuniladi. Bunda turizmning maqsadi va usuli –o’simlik va
hayvonot olamini ushbu hududda joylashgan barcha tarixiyva zamonaviyxususiyatlarini
kuzatish va o’rganishdan iborat. Ekoturizm– turizmning boshqa turlaridan tabiiy muhitga
kuchsiz ta’siri bilan farqlanadi.
Ekoturizmning maqsadi – hozirgi va kelajak avlodlarning ekologok xavfsizligi va
barqaror rivojlanishini ta’minlash uchun tabiatdan turistik maqsadda oqilona foydalanishdir.
Ekoturizmning maqsadini amalga oshirish, aholining ekologik munosabatlarni turizm orqali
tartibga solishda quyidagilarga rioya qilish kerak:
1)
Ekoturizmning tarixiy, ma’daniy va boshqa turizm turlari bilan bog’langanligi;
2)
Turizm va servis sohasi yo’nalishidagi barcha ta’lim muassasalarida ekoturistik o’quv
qo’llanmalari kiritilishining
maqsadga muvofiqligi;
3)
Mahalliy aholining ekologik ongi va madaniyatini o’stirishda ekoturizmni jalb qilish
zarurati;
4)
Davlat, jamiyat, mahalliy boshqaruv idoralarining ekologik turizmdan manfaatdorligi;
5)
Ekoturizmda ekologik ijtimoiy-iqtisodiy mafaatdorlikning yagonaligi;
6)
Ekoturizmda milliy g’urur va iftixorni shakllantirishning zarurligi.
Ekoturizmga berilgan ta’rifga yana bir bor to’xtalib o’tadigan bo’lsak, “Tabiatni muhofaza
qilish xalqaro ittifoqi” (TMQXI) ekologik turizm yoki ekoturizmni – tashqi muhitga nisbatan
mas’uliyat bilan sayohat qilish, tabiat hududlariga ziyon yetkazmagan holda o’rganish hamda
tabiatning betakror o’ziga jalb etuvchi joylaridan zavq olish maqsadida
tabiatni muhofaza
qilishga ko’maklashadi , atrof-muhitga “yumshoq” ta’sir etadi, mahalliy xalqning ijtimoiy –
iqtisodiy sharoitini faollashtiradi va shu faoliyatdan ularning imtiyozlar olishini ta’minlaydi”-
deb hisoblaydi.
“Yovvoyi tabiat umumjahon jamg’armasi” (YOTUJ) – “Ekoturizm-nisbatan tabiatga
ziyon yetkazilmagan hududlarga sayohat, madaniy-etnografik hususiyatlarihaqida tasavvur olish
maqsadida,ekoturizmni
butunligini buzmagan holda, shunday iqtisodiy sharoitlar yaratadiki,
unda tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resurslar mahalliy xalqqa foyda keltiradi”-deb
ta’kidlagan.
Yurtimiz uzining xalqaro turizm salohiyati buyicha jahonda oldingi urinlarni egallaydi.
Chet el sayyohlarini O’zbekistonga umuman Markaziy Osiyo tabiatiga, noyob o’simlik hamda
hayvonot dunyosiga jalb qilish maqsadida “EKOSAN” xalqaro tashkiloti qoshida 2006-yil
Xalqaro ekoturizm markazi tashkil qilindi va u hozirgi kunda o’z faoliyatini boshlagan.
“O’zbekturizm” Milliy kompaniyasi so’ngi yillarda O’zbekiston hududlari bo’yicha ko’plab
ekologik muhofaza turlarini ishlab chiqdi hamda ekologik turizm bilan bevosita bog’liq bo’lgan
tashkilotlarni tashkil qildi.
Ekoturizm vatanimizning tabiiy resurslardan oqilona foydalanish sohasida nafaqat
horijiy sayyohlarni ona diyorimizning landshafti, hayvonot va nabobat dunyosiga boy,
betakror tabiati bilan tanishtirish, halqlar o’rtasidagi do’stlik rishtalarini bog’lash, mamlakatlar
hamda turli millatlarning bir-birini kengroq bilish, shu bilan birga O’zbekiston hududida qirilib
ketish arafasida turgan noyob hayvonot va o’simlik
dunyosini saqlash, ko’paytirish maqsadida
qo’riqxonalar (Zarafshon, Hisor, Chotqol, Zomin,) atrofida tabiiy bog’lar yaratish loyihalarini
ishlab chiqish, ularni amalga oshirish orqali qo’riqlanadigan hududlarda ekoturizm ob’ektlarini
yaratish uchun chet el investitsiyalarini kiritishdan iborat.
Zarafshon qo’riqxonasi Samarqand viloyatining Bulung’ur vaJomboy tumanlari
hududlarida, Zarafshon daryosining o’rta oqimida joylashgan. 1975 yilda tashkil etilgan bo’lib
maydoni 2352 gektarni tashkil etgan
,
hududi 46 km ga cho’zilgan. Umumiy maydonining 884
gektarini tabiiy holdagi qamishzor va butazorlar tashkil etadi. O’rmonni qo’riqlash lozim bo’lgan
maydonda muhofaza zonasi bilan birga hisoblaganda 23 ming gektarni tashkil
qiladi
.
Qo’riqxonada o’simliklarning 300 ga yaqin, sudralib yuruvchi hayvonlarning 10,
88
qushlarni esa 207 dan ortiq turlari ro’yxatga olingan. Qo’riqxona hududida qushlar va
hayvonlarning “Qizil kitob”ga kirga 8 turi yashaydi. Milliy bog’ning noyob boyliklaridan biri bu
–Buxoro xonguli.Tevarak atrof daryo va tuqayzorlardan iborat bo’lib
juda chiroyli manzarani
hosil qilgan. Bu yerda yana noyob qushlardan Zarafshon qirg’ovuli (tillo rang qirg’ovul) ni ham
uchratish mumkin.
Zarafshon qo’riqxonasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 7-fevraldagi qaroriga binoan
Milliy bog’ga aylantirildi va 302 gektar maydoni rekreatsiya unchun ajratildi.
Yurtimiz ekologiyasi, atrof muhit musaffoligiga, o’rmon xujaligi va qo’riqxonalarni
rivojlantirishga jiddiy e’tibor qaratilmoqda. Shu sababli milliy bog’lar, qo’riqxonalarni
rivojlantirish loyihari ishlab chiqilmoqda, ekoturizmga keng yo’l ochilmoqda. Shu yusinda
ushbu hududda inson jonli tabiat va musaffo ekologiyadan –ekoturizmdan bahra oladigan
maskanlarni barpo qilish ishlari olib borilmoqda. Zarafshon davlat qo’riqxonasi Samarqand
viloyatidagi eng noyob va mo’tadil tabiatli maskan hisoblanadi.
Bundan kurinib turibdiki,
quriqxona hududida turizmni rivojlantirish uchun barcha imkoniyatlar mavjud.
O’zbekistonda ekoturizmni rivojlantirish uchun yuqorida aytib utilgan chora tadbirlar
yetarli emas. Buning uchun, ekologik ta’lim tarbiya, targ’ibot , tashkiliy – huquqiy, iqtisodiy –
ijtimoiy masalalarni hal qilishda bir yoqadan bosh chiqarib, barcha kamchiliklarni bartaraf etib
O’zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo’mitasi, “O’zbekturizm “Milliy
kompaniyasi, “EKOSAN” halqaro tashkiloti qoshidagi “EKOTUR” markazi va boshqa
ekoturizmni rivojlantirish bilan bog’liq bo’lgan qo’mitalar, mutasaddi tashkilotlar bilan
hamkorlikda faoliyat yuritish kerak.
Mamlakatimizda ekoturizmning taraqqiyot salohiyati nihoyatda katta va uni rivojlantirish
uchun barcha imkoniyatlar yetarli. Faqat bu imkoniyatlardan jahonda ekoturizmi taraqqiy
etgandavlatlar tajribasiga tayangan holda ilmiy asosda amalga oshirish lozim. O’zbekistonda
ekoturizmning rivojlanishi , nafaqat ma’naviy ilm –fan, madaniyat,ma’rifat, tabiatni muhofaza
qilish , ekoturistlarni Ona vatanimizga jalb qilish, noyob o’simlik va hayvonot dunyosini saqlash
hamda kupaytirish muammolarini hal qilishga, shu bilan birga iqtisodiy masalalarni –mahalliy
xalqning ijtimoiy sharoitini yaxshilash , ularni yangi ish o’rinlari bilanta’minlash hamda
vatanimizning valyuta zaxirasini boyitishga katta hissa qo’shadi. Atrof muhitning bugungi
holati va uni muhofaza qilish muammosi juda dolzarb masala ekanligi barchamizga ma’lum.
XXI asr jahon hamjamiyati tomonidan “Atrof muhit asri” deb nomlanganligi ham bejiz emas.
Ekologik turizm barqaror tabiatdan foydalanishning samarali vositalaridan biri hisoblanadi.
O’zbekistonda ekoturizmni rivojlantirish uchun quyidagilarga e’tibor berish lozim.
-ekoturizmning jahon talablariga javob bera oladigan moddiy –texnik , axborot –tahliliy
bazasini yaratish, xizmat kursatish va servis sohasini rivojlantirish;
-qo’riqxonaningtabiati, lanshafti, hayvonot va nabobat dunyosi, ekoturizm salohiyati
haqida internet saytlarda ma’lumotlar berilishi;
-Zarafshon davlat qo’riqxonasiga qo’shni bo’lgan hududlarda
Markaziy Osiyoda qirilib
ketish arafasida turgan noyob hayvonlarni saqlash va ko’paytirish maqsadida tabiiy milliy bog’
yaratish lozim;
-qo’riqxonada yangi ekoturistik dasturlar, yo’nalishlar, turistik harakatlar tuzish lozim;
Xulosa qilib shuni aytish kerakki, O’zbekistonda ekoturizm sohasida yechimini
kutayotgan muammolar bir qator bo’lib, ularni bosqichma –bosqich hal etish kelajakda bu sohani
iqtisodiyotning asosiy qismiga aylanishini ta’minlaydi. Binobarin respublikamizda
qo’riqxonqlqr, milliy bog’lar va tabiat yodgorliklaridan turizmda samarali foydalaning hamda
sayyohlikning ko’pgina turlarini tashkil etish turizm istiqbolida muhim ahamiyatga
ega.Prezidentimiz ta’kidlaganidek guzal geografik va tabiiy sharoitlar respublikamiz huhudida
ekologik turizmni rivojlantirish uchun g’oyat qulay. Binobarin Samarqand viloyatida joylashgan
Zarafshon qo’riqxonasi geografik joylashuviga kura Samarqand shahriga yaqinligi bevosita
ekoturizmni tashkil etish va rivojlantirish imkonini beradi. Shuning uchun biz quyidagi taklif va
xulosalarni bermoqchimiz.
1. Turizm sohasidagi horij tajribasini o’rganish va uni keng targ’ib qilish;
89
2. Qo’riqxonalardan turizmda foydalanish tartibi to’g’risida qonuniy asoslar yaratish;
3. Qo’riqxonalar moddiy texnika bazasini va moliyaviy jihatdan qo’llab quvvatlash uchun
turistik firmalar imkoniyatlaridan foydalanish;
4. Zarafshon qo’riqxonasida ekoturizmning ko’plab turlarini yaratish bo’yicha
loyihalar
ishlab chiqishdan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: