Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Андижон вилояти туманларидаги тупроқларнинг шўрланиш даражасига кўра 
тақсимланиши 
Шўрланиш даражаси бўйича майдон, га 
Туманлар 
Кучсиз 
Ўртача 
Кучли 
Жами 
Андижон 
2852 
202 
10 
3064 
Асака 
3312 
546 
298 
4156 
Балиқчи 
8063 
8688 
2665 
19416 
Булоқбоши 
2995 
446 
71 
3512 
Бўз 
6075 
5469 
1263 
12854 
Жалақудуқ 
9107 
4557 
356 
13020 
Избоскан 
2782 
370 
44 
3196 
Улуғнор 
1935 
8949 
9978 
20862 
Мархамат 
6106 
702 
111 
6919 
Олтинкўл 
8281 
1964 
254 
10499 
Хўжаобод 
1713 
280 
20 
2013 
Пахтаобод 
4515 
1607 
0 
6122 
Шахрихон 
9150 
2182 
461 
11793 
Қўрғонтепа 
4751 
252 
0 
5003 
Жами 
71637 
36214 
15551 
123429 
Шўрланган тупроқларда сувнинг ўсимлик хужайраларига ўтиши сезиларли 
секинлашади. Демак ўз навбатида ўсимлик танасига кальций, фосфор, темир, марганец 

---

179 
каби мухим озиқа (моддалари) унсурлари кам миқдорда ўзлаштирилади. Аксинча, хлор, 
натрий ва магний ионлари ўтиши мумкин, бу хол ўсимликларнинг захарланишига олиб 
келади. Изланишларнинг кўрастишича шўрланган тупроқларда фотосинтез жадаллиги ва 
қуруқ модданинг тўпланиши кескин пасаяди. Тупроқдаги тузлар таъсирида чигитнинг 
униб чиқиши кечикади, ғўзанинг шоналаш, гуллаш, пишиш фазалари орқага сурилади, 
натижада хосилдорлик камаяди.
Тупроқ унумдорлигига таъсир қилувчи омиллардан яна бири бу сув ва шамол 
эррозиясидир. Андижонда эррозиянинг хар иккала тури хам учрайди.
Чўл минтақасида (Бўз, Балиқчи, Улуғнор) туманларида шамол таъсирида 
емирилиш, тоғ олди туманларида эса (Асака, Андижон Жалақудуқ, Хўжаобод, 
Қўрғонтепа) сув эрозияси ривожланган. Шамол эрозиясига кучли учраган ер майдони 
1171 гектарга тенг бўлса, вилоят бўйича кучли сув эррозияга учраган тупроқлар 5474 
гектарлиги аниқланди. У ўз навбатида экинларнинг хосилини камайишига, махсулот 
сифатини ёмонлашувига, таннархнинг кескин ортишига ва нихоят қишлоқ хўжалиги 
ишлаб чиқаришини самарадорлигини паст бўлишига олиб келади.
Тупроқ эррозияси унинг устки энг унумдор қатламини ювилиб кетишига сабаб 
бўлади. Ювилган қатламни ўша холгача қайта тиклаш учун эса бир неча ўн йиллар керак 
бўлади. Шунинг учун эррозияга учраган ерларда аввало унга қарши кураш чораларини 
гўнг қўллаш билан тупроқ унумдорлигини кўпайтиришни, сўнг чуқур гумусли қатламни 
яратиш, тупроқдаги органик моддаларнинг миқдорини ошириш йўлларидан биридир. 
Гумусли қатламнинг қалинлиги мухим арономик кўрсаткичлардан бири бўлиб, у 
тупроқнинг унумдорлик даражасини тавсифлайди.
Юқоридагиларга кўра шўрланган ерларнинг мелеоратив холатини яхшилаш ва 
тупроқ унумдорлигини кўтариш бўйича амалга ошириладиган тадбирлар қуйидагилардан 
иборат бўлса мақсадга мувофиқ бўлади хамда самараси ортади.

Алохида олинган массивнинг табиий ва ирригацион хўжалик шароитига боғлиқ холда 
сувдан фойдаланиш меъёрларини тўғри режалаштириш 

Суғориш техникасини такомиллаштириш, ғўза учун сув сарфи 6,0-7,0 минг дан 
ошмаслиги керак 

Далаларга оптимал муддатда суфатли ишлов бериш а намни ушлаб қолишни 
таъминлаш 

Кузги ўудгорни сифатли ва чуқур амалга ошириш, шу йўл билан кузги қишки ёғинлар 
тупроқни даврий шўрсизланишига имкон яратишини таъминлаш.