Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Олинган натижалар ва уларни тахлили. 
Биз аниқ ишчи дастур асосида олиб борган тайёргарлик, дала ишлари босқичи ва 
лаборатория кимёвий анализлари хамда чуқур камерал тахлиллари натижасида тўпланган 
маълумотларга қараганда бизнинг вилоятда қуйидаги тупроқлар тарқалган; суғориладиган 
типик бўз, суғориладиган оч тусли бўз, суғориладиган ўтлоқи - бўз, суғориладиган ўтлоқи 
аллювиал, суғориладиган ботқоқ - ўтлоқи аллювиал, суғориладиган ботқоқ аллювиал, 
суғориладиган ўтлоқи-саз аллювиал тупроқлар.
Изланиш натижалари шуни кўрсатадики, суғориладиган типик бўз тупроқлар тоғ 
олди текисликларининг юқори қисмларида тарқалган. Бу ерларда сизот суви 5 метрдан 
чуқурда жойлашган ва у тупроқ хосил қилиш жараёнида иштирок этмайди. Тупроқнинг 
хайдов қатламида чиринди миқдори 1,12-2,65 % атрофида эканлиги аниқланди. Бу 
тупроқнинг механик таркиби лойли ва оғир қумоқли, унча чуқур бўлмаган қатламда 
шағал, тош ва қумлар жойлашган.
Андижон вилоятидаги дехқончиликда фойдаланиладиган оч тусли бўз тупроқлар 
асосан адирларнинг қияликларида, сойлар ёйилмасининг юқори қисмларида аниқланди. 
Сизот сувлари сатхи 4-5 метр ва ундан хам чуқурроқда жойлашган Чиринди миқдори 
тупроқ хайдалма қатламида 1,18-1,38 % атрофида таркиби оғир ва ўрта қумоқли, 1-4 метр 
чуқурликда шағал, тошлар ётади. Суғориладиган ўтлоқи – бўз тупроқлар дарёларнинг 
ўрта терассаларида, сойлар ёйилмаларининг ўрта қисмларида тарқалган. Чиринди 
миқдори хайдов қатламида 1,2-1,6 % ни ташкил қилади. Ер ости сувининг сатхи 2,0- 3,0 

---

178 
метр атрофида. Механик таркиби лойли, оғир ва енлиг қумоқли аллювиал ётқизиқларда 
хосил бўлган. Лойли қатламлар орасида қумлоқлар хам учрайди.
Вилоятда ботқоқ-ўтлоқи ва ботқоқ тупроқлар Қорадарёнинг қуйи терассаларида 
жойлашганлиги кузтилди. Бу тупроқларда гумус миқдори 1,7-2,2 % ни ташкил қилади. 
Механик таркиби ўрта енгил қумоқли аллювиал ётқизиқлардан иборатдир. Тахлилилар 
шуни кўрсатдики Андижонда механик таркиби лойли ва оғир қумоқли тупроқлар майдони 
83189,0 гектар, ўрта қумоқли ерлар 88535,0 гектар, хамда енгил қумоқли тупроқлар 
35982,0 гектарга тенг бўлиб, қолган майдонда қумоқли тупроқлар тарқалган.
Андижоннинг анчагина қисми тоғ олди сахро зонасида жойлашганлиги боис, 
вилоят туманларидаги тупроқларнинг шўрланиш даражаси хам тахлил қилинди. Унинг 
кўрсатишича биздаги бугунги холат қуйидагича эканлиги аниқланди. Кучсиз шўрланган 
ерлар 71637,0 га, ўртача шўрланган ерлар майдони 15751,0 гектарни ташкил қилди.
Тупроқнинг мелеоратив холатини яхшилаш ва тупроқ унумдорлигини кўтариш 
бўйича қилинадиган мажбурий тадбирлар қуйидагилардан иборат бўлиши лозим.
1.
Хар бир хўжаликни табиий ва ирригацион-хўжалик шароитига боғлиқ холда сувдан 
фойдаланиш меъёрларини тўғри режалаштириш.
2.
Суғориш техникасини яхшилаш, суғориш эгатлари ерларнинг нишаблигини хисобга 
олиб тортилиши зарур ва ғўза учун сув сарфи 8,0 минг м
3
дан ошмаслиги зарур.
3.
Тупроқнинг ғоваклиги-кесакчали холатини яхшилаш ва ундан намни ушлаб қолишни 
таъминлаш учун далаларни ўз вақтида сифатли ишлаш 
4.
Суғориладиган майдонлар юзасини текислаш. Кузги шудгор сифатли ва чуқур амалга 
оширилса кузги қишки ёғинлар тупроқни даврий шўрланишига имкон яратади.