Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги якубов Кутфидин Аслиевич, Мирзаев Абдиалим Боймуродович,Бўриев

Расм.2.1. Қирғоқ сув қабул қилиш иншооти 
1-қирғиқда жойлаган қудуқ; 2-сув кириш деразаси; 3-балкон; 4-тўрлар; 5-сўриш 
чуқурчаси; 6-эжектор; 7-биринчи босқичли насос станцияси; 8-сўриш қувури; 9-қудуқнинг 
ер усти қисми; 10-юк кўтариш қурилмалари; 11-тўрларни тозалаш қурилмаси; 12-сув қабул 
қилиш бўлими; 13-сўриш бўлими. 
Сувни қабул қилиш деразаси металл панжаралар билан жихозланиши, 
сувда сузиб юрувчи жисмларни, яъни ўсимлик илдизлари, ҳар хил хас-чўплар, 
муз парчаларини сув қабул қилиш иншоотига киришни чеклаш мақсадида 
ўрнатилади. Панжаралар қатор тик жойлашган айлана ёки тўртбурчак кесимга 
эга металл таёқчалардан иборат. Таёқчалар ўлчами 8-12 мм, орасидаги тирқиш 
одатда 50-100 мм гача қабул қилинади(2.2-расм). Панжараларнинг ўлчамлари 
400х600мм дан 1250х2500мм гача бўлади.
Агар ҳавза балиқчилик хўжалигида фойдаланилса у ҳолда балиқларни 
ҳимоя қилиш учун сув қабул қилиш иншоотларимахсус мосламалар билан 
жихозланилади. Буларга кичик ўлчамга эга тўрлар, сувнинг йўналишини ва 
тезлигини ўзгартувчи қурилмалар, электр токи ва ҳ.к. Агар сув қабул кириш 
дерезаларидаги панжараларининг музлаши ёки муз парчаларининг тиқилиб 
қолиши эҳтимоли бўлса панжараларни электр токи, иссиқ сув ёки ҳаво 
ёрдамида иситиш, панжараларнинг орқа томонидан ўзгарувчан босим ёки сув 
тезлигибилан ювувчиқурилмалар ишлатилиши мумкин. 

---

65 
 
Расм.2.2. Металл панжара тузилиши 
1- швеллер, 2-панжара.
 
Бундан ташқари панжаралар ёғочдан ясалган ёки пластмасса, каучук, резина ва 
шунга ўхшаш гидрофоб ашёлар билан қопланган бўлиши мумкин. Ҳавза 
сувининг мавсумий сатҳи тебраниши катта бўлган пайтларда сув қабул қилиш 
деразалари бир неча сатҳда жойлашиши мумкин. Бу тоза сув олиш қатламини 
танлашга имкон яратади. Сувларни балиқлардан ва бошқа кичик ўлчамга эга 
(барглар, ўтлар, парахалар) аралашмалардан тозалаш мақсадида тўрлар 
ишлатилади. Темир тўрларнинг ўлчамлари 800х1000мм дан 2000х3000мм гача 
бўлади.
 
Дарё ўзанида жойлашган сув қабул қилиш иншоотлари. 
Ҳавзанинг 
қирғоғининг қиялиги ва чуқурликлари кичик бўлганда, сув сатҳининг пасайиш 
даврида ўзанни қирғоқдан анча узоқлашганда, ҳавза ўзанида жойлашган сув 
қабул қилиш иншоотлари ишлатилади. Манбадаги сув сатҳининг мавсумий 
ўзгаришлари жуда фарқ қилган даврда етарли миқдорларда сув қабул қилиш 
оғирлашади. Бундай ҳолларда кўпинча сув қабул қилиш иншоотлари ёки унинг 
фақат сув қабул қилиш каллаги ёки бўлмаса сув қабул қилиш тугуни ҳавза 
ўзанининг ўзида жойлашиши мумкин.

---

66