Œзбекистон республикаси олий ва œрта махсус таълим вазирлиги

Ñàëò èøëàø îëàòиäà I₂=0 ва ÝÓЙ áўéè÷à ôàқàò ñèìèé òîê îқàäè I₁₂= I_c2 âà áó îëäà U_2ô U_1ô.

Синов саволлари
1. Электр тармоқнинг барқарор ҳолати нима?
2. Электр тармоқнинг барқарор ҳолат тенгламалари қандай қонунлар асосида қабул қилинади?
3. Қандай ҳолларда электр тармоқнинг барқарор ҳолати тенгламаси чизиқли кўринишда бўлади?
4. Қандай ҳолларда электр тармоқнинг барқарор ҳолати тенгламаси ночизиқли кўринишда бўлади?
5. Электр тармоқнинг барқарор ҳолати қандай мақсадларда ҳисобланади?
6. Қандай тармоқлар очиқ тармоқлар дейилади?
7. Қандай тармоқлар содда ёпиқ тармоқлар ва қандай тармоқлар мураккиб ёпиқ тармоқлар дейилади?
8. Юклама токи ва кучланиши маълум бўлганда ЭУЛ ҳолати қандай ҳисобланади?
9. Электр тармоқнинг ҳисоб ва ҳолат параметрларига нималар киради?
10. ЭУЛ токи ва кучланишининг вектор диаграммасини қуринг.
11. ЭУЛ токи ва кучланишининг вектор диаграммасидан нима мақсадда фойдаланилади?


4 – маъруза


Маъруза режаси
1. ЭУЛ ҳолатини юклама қуввати ва кучланиши берилганда ҳисоблаш.
2. ЭУЛ ҳолатини юклама қуввати ва манъба кучланиши берилганда ҳисоблаш. Икки элапли усул.
3. Бир нечта кетма-кет уланган ЭУЛлардан ташкил топиб, юкламалари қувватлари маълум бўлган очиқ тармоқ ҳолатларини ҳисоблаш.


Таянч иборалар: Таъминловчи электр тармоқ; тақсимловчи электр тармоқ; ЭУЛ ҳолати; юклама қуввати; заряд қуввати; кучланиш пасайиши; кучланиш исрофи; қувват исрофи; вектор диаграммаси; кучланиш пасайишининг кўндаланг ташкил этувчиси; кучланиш исрофининг энг катта қиймати.
(Адабиётлар: 1-4, 6, 12-14).


4.1 Электр узатиш линияси ҳолатини юклама қуввати берилганда ҳисоблаш


ЭУЛ охирида кучланиш берилган ( ). Юклама қуввати , кучланиши , электр узатиш линиясининг қаришилиги ва ўтказувчанлиги маълум (4.1а-расм). Кучланиш , узатиш линиясининг бўйлама қисми охири ва бошланишидаги қувватлар , қувват исрофи , узатиш линияси бошланишидаги қувват ларни топиш талаб этилади. Қизиш бўйича чекловни текшириш мақсадида, баъзан, токни ҳам топиш талаб этилади.
Ҳисоблаш узатиш линиясининг охиридан бошланишига томон қидирилувчи қувват ва кучланишларни Кирхгаф ва Ом қонунларидан фойдаланиб аниқлаш тартибида давом эттирилади.
Узатиш линиясининг охиридаги заряд (сиғим) қуввати
. (4.1)
Кирхгофнинг биринчи қонуни бўйича узатиш линияси бўйлама қисмининг охиридаги қувват
. (4.2)
Узатиш линиясидаги қувват исрофи
. (4.3)
Узатиш линияси бўйлама қисмининг бошланиши ва охирида ток бир хил. Бўйлама қисми бошланишида қувват бу қисм охиидагига нисбатан қувват исрофи миқдориги кўп, яъни
. (4.4)
Ом қонунига мувофиқ узатиш линияси бошланишидаги кучланиш:
. (4.5)
Узатиш линиясининг бошланишидаги заряд қуввати
. (4.6)
Узатиш линиясининг бошланишидаги қувват
. (4.7)

а)

б)
4.1-расм. ЭУЛ ҳолатини ҳисоблаш.

а – Юклама қуввати берилган ҳолда ЭУЛ ҳолатини ҳисоблаш схемаси; б – Охирида берилган маълумот бўйича ЭУЛ ҳолати ҳисобланганда унинг бошланиши ва охиридаги кучланишларнинг вектор диаграммаси.