¤збекистон республикаси олий ва ¤рта махсус таълим вазирлиги

ГЛОССАРИЙ

«Психодиагностика» атамаси психологик ташхис қўйиш деган маънони англатиб, шахснинг руҳий ҳолатида тўлиқ ёки бирор бир алоҳида хусусияти ҳақида хулоса чиқаришдир, бунда «ташхис» шахснинг тараққиёт кўрсаткичи ва тавсифномаларни биргаликда таҳлил қилиш асосида синалувчининг ҳолат ва хусусиятлари ҳақидаги хулосалардан иборатдир.

Психологик диагнознинг 3 босқичи фарқланади:

4. Симптоматик диагнозда мавжуд ҳар қандай ЭҲМ бажариши мумкин бўлган тадқиқотда олинган натижалар қайта ишланади.

5. Этиологик диагнозда (келиб чиқиш сабаблари) бирор хусусиятнинг мавжудлигигина эмас, балки унинг вужудга келиш сабаблари ҳам ҳисобга олинади.

6. Типологик диагнозда синалувчи шахс тузилишида олинган натижаларнинг аҳамияти ва ўрни аниқланади.

Тест – шахснинг ақлий тараққиётини, қобилиятини, иродавий сифатларини ва бошқа психик хусусиятларини текширишда қўлланиладиган қисқа стандарт масалалар.
Тестлаштириш – психодиагностика методларидан бири бўлиб, стандартлаштирилган савол ва топшириқлар ёрдамида индивидуал фарқларни ўрганиш алоҳида шкалалар билан ўлчаш.
Етуклик тестлари психодиагностика методларидан бири бўлиб, конкрет билим, малака ва кўникмаларнинг ўзлаштириш даражасини аниқлаб беради. Етуклик тести 3га бўлинади: ҳаракат тестлари, оғзаки ва ёзма тестлар. Ҳаракат тестлари механизмлар, материаллар асбоблар билан ишлаш лаёқатини аниқлаб беради.
Интеллектуал тестлар – психодиагностика методларидан бири бўлиб, индвиднинг ақлий тараққиёти даражасини аниқлаб беради.
Проектив тест мотивациянинг англанилмаган ёки тўлиқ ангаланилмаган шаклларини ўрганишга қаратилган ва бу жиҳати билан инсон психикасининг тобора интим соҳасига киришнинг ягона психологик методидир.
«Проектив» атамаси илк бор Лоуренс Фенк томонидан 1939 йилда қўлланган. Шунингдек у шахсни тадқиқ этишнинг проектив методлари таснифини ҳам келтиради:

8. 
   Структуралаш методлари (Роршахнинг сиёҳ доғлари тести, булутлар тести, уч ўлчамли проекция тести)
   
9. 
   Конструкциялаш методикалари (МАР, олам тести)
   
10. 
    Шарҳлаш методикалари (САТО, ТАТ, Рене Жиль тести)
    
11. 
    Тўлдириш методикалари (тугалланмаган гаплар, ҳикоялар, Оне ассоциатив тести)
    
12. 
    Катапсис методикалари (психограмма, проектив ўйин)
    
13. 
    Экспрессияни ўрганиш методикалари (дастхат, мулоқот таҳлили)
    
14. 
    Ижод маҳсулини ўрганиш методикалари (расмли тестлар, ёзма ишлар ва ҳоказо).
    

Психодиагностиканинг сир сақлаш тамойили – синалувчининг рухсатисиз олинган натижаларни эълон қилмаслик, бу биринчи навбатда балоғат ёшига етган одамларга таалуқлидир. Агар синавчилар балоғат ёшига етмаганлар бўлса ҳамда психодиагностик натижаларни эълон қилиш учун ота-оналарнинг ёки болалар учун маънавий ва ҳуқуқий маъсул бўлган шахслар рухсати бўлиши шарт.

Психодиагностик методикаларнинг илмий асосланганлик тамойилида методикага валидлик, ишончлилик талаби қўйилади, яъни олинган натижаларга тўлиқ ишонч имконини берсин.