Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги

Абстракт тушунча – буюмларнинг айрим белгилари муносабатларини фикран
ажратиб,тушунчада акс эттирилиши. Масалан, «ботирлик», «тозалик» каби.

---

157
Абсурд – (лот. бемаъни, беҳуда) – бирор тезисни исботлашда учрайдиган
мантиқий хато. Бундай хато (redictio ad absurdum) бирор мантиққа зид бўлган
бемаъни ҳулосага келиш деб аталади.
Автоматик мантиқ – математик мантиқнинг махсус сохаси бўлиб, дискрет
бошқариш системаси ҳақидаги таълимотни беради.
Агностицизм (грек. а – йўқ, gnosis – билиш, билиб бўлмайдиган) дунёни билиб
бўлмайди, деган таълимот бўлиб, бу таълимотга кўра инсон нарсаларнинг
моҳиятини билишга, улар хақида аниқ билимга эга бўлишга қодир эмасдир.
Ажратиб кўрсатувчи ҳукм – маълум белги фақат ўша предметга тегишли
эканини кўрсатадиган ҳукм.
Айлантириш (лот. abversio) бевосита ҳулоса чиқариш бўлиб, бунда тасдиқ ҳукм
инкорга ёки инкор тасдиқ ҳукм ҳолига келтирилади. Айлантириш натижасида
ҳукмнинг сифати ўзгаради.
Айирувчи (дизъюнктив) ҳукм – бир неча ҳукмлар ёки (v) боғловчи орқали
мураккаб ҳукмни ташкил этади. Бу икки хил: қатъий айирувчи ҳукм ва оддий
айирувчи кўринишда бўлади.
Айирувчи (дизъюнктив) силлогизм – катта асос айирувчи ҳукмдан, кичик асос
ва ҳулоса эса қатъий ҳукмдан иборат бўлади. Бу икки хил модусдан иборат.
Айният қонуни (лот. Lex indentitatis) формал мантиқнинг асосий қонунларидан
бўлиб, бу қонунга кўра муҳокама жараёнида маълум предмет тўғрисидаги фикр
хажм жихатидан барқарор муайянликни сақлаши керак. Бу қонун фикрни аниқ
ифодалаш талаб қилади. Муҳокамада ҳар бир тушунча айнан бир маънода
ишлатилмоғи лозим. Унинг формуласи А=А дир.
Аксиома (грек. аxioma – қабул қилинган ҳолда) – маълум назарияни исботлаш
учун келтириладиган исботсиз қабул қилинган тушунчалардир. Мантиқда аксиома
исботсиз қабул қилинган ҳақиқат маъносида ишлатилади. Ҳозирги замон илмий
текшириш шларида аксиоматик метод жуда катта аҳамиятга эга. У илмий
назарияларнинг дедуктив ҳулосалар чиқариш ёрдамида ташкил топиш сулларидан
бири. Шунинг учун «дедуктив метод» ва аксиоматик метод кўпинча айнан
тушунчалар сифатида ишлатилади.