Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

Кузатув таҳлилий эпидемиологик тадқиқотлар 
Хавфли омил таъсирини ўрганишнинг энг ишонарли усули – тажриба 
тадқиқот усулидир. Бунинг учун маълум бир хавфли омил муайян гуруҳ 
аъзоларига (асосий - ҳодиса гуруҳи) таъсир эттирилади, уларга нисбатан 
муқобил - назорат гуруҳи (хавфли омил таъсир эттирилмаган гуруҳ) танлаб 
олинади. Иккала гуруҳ аъзолари ҳам ўрганилаётган хавфли омил таъсиротига 
дучор этилиш ёки этилмасликдан ташқари барча кўрсаткичлар, шарт-
шароитлар бўйича бир хил ҳолатда бўлишлари талаб этилади. Лекин, 
аксарият ҳолатларда, инсон устида хавфли омиллар таъсирини ўрганиш 
борасидаги тажрибаларни ўтказишга қонуний, этик ва диний монеликлар 
туфайли рухсат этилмайди. Шу боис, хавфли омиллар таъсирини кузатув 
тадқиқот усулларини - когорт ва “ҳодиса-назорат” тадқиқот усулларини 
қўллаб ўрганишга мурожаат этилади. 
Кузатув таҳлилий эпидемиологик тадқиқотларнинг бош афзаллиги – 
амалга оширишнинг жўнлигидадир. Кузатув таҳлилий эпидемиологик 
тадқиқотларда қайд этилган касалликлар ва уларнинг оқибатлари ҳамда 
хавфли омиллар ҳақидаги расмий маълумотлардан фойдаланилади. Масалан, 
ташқи муҳит, аҳолининг турли қатламларининг иқтисодий аҳволи, аҳолининг 
индивидуал хусусиятлари ҳақидаги маълумотлар таҳлил этилади. Барча 
таҳлилий эпидемиологик тадқиқотлар тасвирий босқичдан бошланади. 
Аҳоли турли қатламларининг касалланиши кўринишларидаги аҳамиятли 
тафовутни топиш – касаллик пайдо бўлиши ва тарқалишининг хатарли 
омиллари ҳақидаги ишчи фаразни илгари суриш учун асосдир. Ишчи фараз 
шакллантирилганидан кейин уни таҳлилий тадқиқотларда текшириб кўришга 
киришилади. Ташкиллаштиришдаги ўзига хосликка кўра таҳлилий 
тадқиқотларнинг учта асосий тури тафовут қилинади:
• 
когорт тадқиқотлари; 
• 
ҳодиса-назорат тадқиқотлари; 
• 
кўндаланг (бир пайтдаги) тадқиқотлар. 
Таҳлилий тадқиқотларнинг қўшимча турлари: 

---

• 
экологик (корреляцион) тадқиқотлар;
• 
ретроспектив эпидемиологик таҳлиллар.