Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

 
2-
расм. 2011 йил 1-мартдан 30-майгача С давлатида 30 кишидан иборат хавфли гуруҳда Х 
касаллигининг пайдо бўлиш, ундан соғайиш ва ўлим ҳолатлари қайд этилган вақт 
Ҳисоблаб топилган интенсивлик кўрсаткичлари: 
PRM: 
1-
март учун PRM= 
1 (А бемор) 
х100=3,3% 
30 
5-
апрель учун PRM= 
3 (А, Г, Е беморлар) 
х100=10,0% 
30 
PRP: 
1-
мартдан 30-майгача PRP= 7 (касалликнинг барча ҳолатлари) 
х100=23,3% 
30 
3-
майдан 30-майгача PRP= 6 (вафот этган А бемордан ташқари 
барча беморлар) 
х100=20,0% 
30 
Таққосланг - мазкур ҳолатда инцидентлик кўрсаткичи (I) қуйидагича:
1-
мартдан 30-майгача I= 
7 (касалликнинг барча ҳолатлари) 
х100=23,3% 
30 
3-
майдан 30-майгача I= 
6 (
касалликнинг барча янги ҳолатлари) 
х100=20,0% 
30 

---

Превалентлик кўрсаткичи қуйидагиларни ифодалайди: 
• 
аҳолининг биронта гуруҳида муайян бир пайтда ёки муайян бир даврда 
қайд этилган барча касаллик (янги ва аввалдан аниқланган) ҳолатларини; 
• 
аҳолининг биронта гуруҳига мансуб ҳар бир шахс учун муайян бир пайтда 
ёки муайян бир даврда бемор бўлишнинг (оғришнинг) ўртача хавфини 
(эҳтимоллигини); 
• 
аҳолининг биронта гуруҳидаги муайян бир пайтда ёки муайян бир даврда 
касалланганлар улушини. 
Превалентлик кўрсаткичи ўзига таъсир этаётган объектив ва субъектив 
омиллар таъсирини акс эттиради. Объектив омиллар орасида касалликнинг 
давомийлиги алоҳида аҳамиятга эга. Касалликнинг давомийлиги фақатгина 
превалентлик кўрсаткичининг катталигига таъсир этади, инцидентлик 
кўрсаткичининг катталигига эса мутлақо таъсир кўрсатмайди. Касалликнинг 
давомийлиги қанчалик узоқ чўзилса превалентлик кўрсаткичи инцидентлик 
кўрсаткичидан шунчалик катта – ортиқ бўлади. Аксинча касаллик қанчалик 
барвақт соғайиш ёки ўлим билан тугаса, превалентлик ва инцидентлик 
кўрсаткичлари ўртасидаги тафовут шунчалик кам - кичик бўлади. 
Касалликнинг давомийлиги қуйидаги омилларга боғлиқ: 
• 
айрим гуруҳларга мансуб шахсларда (жинс, ёш, миллат ва ҳоказоларга 
боғлиқ тарзда) касаллик клиник кечишининг ўзига хослигига; 
• 
аҳолига тиббий ёрдам кўрсатишнинг сифати ва самарадорлигига 
(қулайлиги, ташхисот ва даво сифати ва ҳоказо). 
Айрим ҳолларда превалентлик ва инцидентлик кўрсаткичлари миграция 
жараёнига, яъни ҳудудга кириб келаётган ва чиқиб кетаётган кишилар сонига 
ва улар соғлиғининг ҳолатига боғлиқ бўлади. Агар ҳудудга кириб келаётган 
шахслар орасида бирон касалликка мойил кишилар сони устуворлик қилса, 
аввало инцидентликнинг, кейин эса превалентлик кўрсаткичининг ошиб 
кетиш хавфини туғдиради. Агар келувчилар (кетувчилар) орасида беморлар 
бўлишса (аксарият касалликнинг сурункали шакли), бу ҳол инцидентлик 
кўрсаткичига таъсир кўрсатмайди, лекин превалентлик кўрсаткичини 

---

орттиради (камайтиради). Шунга кўра, превалентлик кўрсаткичи касаллик 
пайдо бўлиш сабабини аниқлашда, инцидентлик кўрсаткичига қараганда 
камроқ имкониятга эга. Бироқ, превалентлик кўрсаткичи аҳолининг тиббий 
ёрдамга бўлган эҳтиёжини ўрганиш, аниқлаш учун жуда муҳимдир.
Превалентлик кўрсаткичи тарқалганликни баҳолаш учун қуйидаги 
касалликларда ўта муҳимдир: 
• 
бошланишини аниқлаш қийин бўлган; 
• 
секин ривожланувчи; 
• 
ўткир бошлансада, бироқ чўзилувчи, сурункали, қайталанишлар ва 
асоратлар билан кечувчи. 
Ушбу хасталикларда турли ҳудудлардаги превалентлик кўрсаткичлари 
ўртасидаги тафовут, мавжуд соғлиқни сақлаш тизими фаолиятининг сифати 
ва самарадорлиги индикаторларидан бири ҳисобланади.
Превалентлик кўрсаткичи нафақат касалликнинг тарқалганлигини, 
балки айрим касаллик аломатларининг (симптомларининг) тарқалганлигини 
ўрганишда ҳам қўлланилади. Бу ҳолда суратга (А) тегишли аломат мавжуд 
бўлган шахслар сони қўйилади.