Ўзбeкистон Рeспубликаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Тошкент кимё-технология институти “Менежмент ва касб таълими” факультети

2) Insert усули. Бу усул матнни ўзлаштиришда қўлланилади. Талаба саҳифа ҳошиясига ўз белгиларини қўйиб уларга муносабат билдиради. Масалан: “v” – зарур; “–“ - хато; “+” - янги; “!” – эътибор қилинг; “х” - ортиқча; “*” - кўчириш керак; “?” – тушунарсиз ва ҳ.к.
3) Кластер схемаси

Бу усул фикрни эркин баён қилиш учун қўлланилади. Масалан, талаба ўтилган мавзу бўйича кластер тузиши мумкин. Ўртага калит сўз, тармоқларга унга боғлиқ бошқа атамалар ёзилади. Улар ҳам ўз навбатида тармоқларга ажралиши мумкин.

4) Венн диаграммаси

Ўрганилаётган объектларни таққослаш, ўхшаш ва фарқли жиҳатларини топиш, таҳлил қилиш учун қўлланилади. Диаграммадаги доирачалар алоҳида объектни, кесишмалар эса уларнинг ўхшаш ва боғлиқ жиҳатларини билдиради. Талабадан объектларнинг алоҳида (1-3), ўзаро боғлиқ (4-6) ва умумий (7) жиҳатларини ёзма ифодалаб бериш талаб этилади.

5) SWOT–таҳлил. Бу органайзер талабаларда тизимли фикрлаш, таққослаш, баҳолаш, таҳлил қилиш, фикрни давом эттириш кўникмаларини ривожлантиради. SWOT атамаси инглизча сўзларнинг қисқартмаси ҳисобланади: Strengths – объектнинг кучли жиҳатлари; Weakness – кучсиз жиҳатлари; Opportunities – ташқи имкониятлари; Threats – ташқи хавф-хатарлари. Талаба янги қатордан S, W, O, T ҳарфларини ёзиб ёнига объектнинг мос сифатларини ёзиб чиқади.
6) “Балиқ скелети” схемаси. Бу органайзер тизимли, ижодий, таҳлилий фикрлаш кўникмаларини ривожлантиради. Балик скелетининг бош қисмига – мавзу, юқори қисмига –муаммолар, пастки қисмига – тасдиқловчи далиллар ёзилади.