Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимѐ-технология институти

1 6 - м а в з у : Ў з б е к и с т о н в а ж а ҳо н ҳ а м ж а м и я т и
Режа: 
1. Ташқи сиѐсат асосларининг яратилиши. Ўзбекистон - БМТ аъзоси. 
2. Мустақиллик йилларидаги халқаро алоқалар. 
3. МДҲ мамлакатлари билан икки томонлама ҳамкорлик. 
4. Марказий Осиѐ мамлакатлари билан қардошлик алоқалари. 
5. Буюк Ипак йўли - тараққиѐт йўли. 

---

111 
1.Ташқи сиѐсат асосларининг яратилиши. Ўзбекистон - БМТ аъзоси. 
1991 йил 31 августда Ўзбекистон ССР Олий Кенгашининг 2-чақириқ 
навбатдан ташқари олтинчи сессиясида қабул қилинган «Ўзбекистон 
Республикасининг Давлат мустақиллиги тўғрисида»ги Олий Кенгаш Баѐнотида 
республиканинг ташқи сиѐсатдаги йўли аниқ қилиб белгиланди. И.А.Каримов
«Ўзбекистоннинг ўз истиқлол ва тараққиѐт йўли» асарида «Ўзбекистоннинг 
миллий манфаатларига мос келадиган, кўп томонлама фаол ташқи сиѐсатни 
амалга ошириш - давлатимизнинг мустақиллигини мустаҳкамлаш, иқтисодий 
қийинчиликларни бартараф этиш ва халқ турмушини яхшилашнинг зарур 
шарти ва ғоят муҳим воситасидир»,- деб алоҳида уқтирди. Ўзбекистонни 
халқаро ҳуқуқ субъекти сифатида белгилайдиган, давлатимизнинг ташқи 
сиѐсий ва ташқи иқтисодий алоқаларини тартибга соладиган қонунлар қабул 
қилинди.
Ўзбекистонни мустақил давлат сифатида 165 та давлат тан олди, 
уларнинг 120 таси билан дипломатик, сиѐсий, иқтисодий, илмий-техникавий 
ва маданий алоқалар ўрнатилди. Тошкентда 35 мамлакатнинг элчихонаси 
очилди. Ўзбекистонда 88 та хорижий мамлакатлар ва халқаро 
ташкилотларнинг, 24 та ҳукуматлараро ва 13 та ноҳукумат ташкилотларнинг 
ваколатхоналари фаолият кўрсатмокда. 20 дан ортиқ давлатда Ўзбекистоннинг 
элчихоналари ишлаб турибди. Иқтисодий ислоҳотларнинг 1-босқичи ташқи 
иқтисодий фаолиятни эркинлаштириш ва Ўзбекистоннинг жаҳон иқтисодий 
тизимига қўшилиш йиллари бўлди. Ислоҳотларнинг 1-босқичида ташқи савдо 
2 йўналишда амалга оширилди. Биринчидан, мустақил Давлатлар 
Ҳамдўстлиги мамлакатлари билан ҳукуматлараро битимлар асосида. 
Иккинчидан, узоқ хориж мамлакатлари билан эркин муомаладаги валюта 
ҳисоб-китоб қилиш асосида савдо-сотиқ ишлари амалга оширилди. Ўзбекистон 
дунѐнинг 120 дан ортиқ мамлакатлари билан ташқи савдо алоқаларини 
ўрнатди. Мамлакатимиз экспортида АҚШ, Туркия, Белгия, Япония, Буюк 
Британия, Франция, Голландия, Польша, Жанубий Корея Республикаси, 
Индонезия, Япония, Ҳиндистон, Покистон, Малайзия каби давлатлар етакчи 
ўрин эгалламоқда.
Ўзбекистон 1992 йил 2 мартда БМТга қабул қилинди. 1993 йил февралда 
Тошкентда БМТнинг ваколатхонаси очилди ва у иш бошлади. Президент 
И.Каримов БМТ Бош Ассамблеясининг 1993 йил сентябрда бўлган 48-
сессиясида иштирок этди. Ўзбекистон номидан Марказий Осиѐда хавфсизлик, 
барқарорлик ва ҳамкорлик масалалари бўйича БМТнинг Тошкентда доимий 
ишловчи семинарини чақириш, наркобизнесга қарши курашни кучайтириш, 
Орол муаммосини ҳал этиш ва бошқа масалалар бўйича бир қатор 
таклифларни ўртага қўйди. 1995 йил январда Тошкентда БМТ ваколатхонаси 
билан ҳамкорликда семинар-кенгаш ўтди. Унда Ўзбекистон тараққиѐтининг 
стратегик муаммолари, ўзаро ҳамкорликни янада чуқурлаштириш йўллари 
муҳокама этилди. Ўзбекистон ташаббуси билан ва БМТ раҳнамолигида 1995 
йил 15-16 сентабрь кунлари Тошкентда Марказий Осиѐда хавфсизлик ва 
ҳамкорлик масалаларига бағишланган семинар-кенгаш бўлиб ўтди. Халқаро 
кенгашда иштирок этган 31 давлат ва 6 халқаро ташкилотдан келган мухтор 
вакиллар минтақа хавфсизлигини таъминлаш, можароларнинг олдини олиш, 

---

112 
интеграция жараѐнларини чуқурлаштиришнинг ишончли тизимини барпо 
этиш масалалари юзасидан таклифларини айтдилар.
Ўзбекистон БМТнинг 50 йиллигига бағишланган тантаналарда фаол 
қатнашди. И.Каримов БМТ Бош Ассамблеясининг 1995 йил 22-24-октябрда 
бўлган юбилей сессиясида нутқ сўзлади. У нуфузли халқаро ташкилот 
фаолиятини яхшилашга доир таклифларни баѐн этди. Умумжаҳон хавфсизлиги 
минтақавий хавфсизликка эришишдан бошланадиган жараѐн эканлиги, 
минтақалар хавфсизлигини таъминлаш йўли билангина жаҳон хавфсизлигини 
таъминлаш мумкинлиги алоҳида таъкидланди. Афғонистондаги урушга барҳам 
бериш учун унга ташқи кучларнинг аралашувини бартараф этиш, қурол олиб 
киришни таъқиқлаш таклифлари илгари сурилди. Оммавий қирғин 
қуролларини тарқатмаслик, қурол савдосини чеклаш тўғрисида, Орол 
денгизининг қуриб бориши билан боғлиқ экологик муаммони ҳал этишга 
ҳалқаро молия тузилмаларини ва ривожланган мамлакатларни жалб қилиш, 
БМТнинг ташкилотчилик ишини фаоллаштириш тўғрисида бир қатор 
таклифларни илгари сурди. 1997 йил 15-16 сентябри кунлари Тошкентда 
«Марказий Осиѐ ядро қуролидан ҳоли зона» мавзуида халқаро конференция 
бўлди. Унда 56 давлат ва 16 халқаро ташкилотдан вакиллар иштирок этди. 
БМТ Хавфсизлик кенгашининг доимий аъзолари, барча давлатлар Марказий 
Осиѐда ядро қуролидан ҳоли зонани барпо этиш ташаббусини қўллаб-
қувватлашга ва уни барпо этишга кўмаклашишга чақирилди. 1999 йилнинг 19-
20 июль кунларида Тошкентда БМТ ҳомийлигида Афғонистон бўйича «6+2» 
гуруҳининг навбатдаги учрашуви бўлиб ўтди. Унда гуруҳга аъзо 
мамлакатларнинг Ташқи ишлар вазирлари ўринбосарлари даражасидаги 
делегациялари, БМТ Бош котибининг Афғонистон бўйича махсус элчиси 
Лахдар Брахимий иштирок этди. Учрашув якунида Афғонистондаги можарони 
ҳал этишнинг асосий тамойиллари тўғрисида Тошкент Декларацияси 
имзоланди. 2000 йил 8 сентабрида И.Каримов БМТ Бош Ассамблеясининг 
сессиясида қатнашди. 150 дан кўпроқ мамлакатнинг давлат ва ҳукумат 
раҳбарлари иштирок этган ушбу сессияда И.Каримов нутқ сўзлади. 2002 
йилнинг 18-20 октябрь кунлари БМТнинг бош котиби Кофи Аннаннинг 
юртимизда бўлиши Ўзбекистоннинг бу ташкилотга аъзо бўлгандан кейинги 
ва И.Каримовнинг БМТда сўзлаган нутқидан кейинги энг эътиборли 
воқеалардан бири бўлди.