Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимѐ-технология институти

китобдор – амир кутубхонаси ва барча вилоятлар китобдорлари бошлиғи. 
садр – Бухоро амирлигида XIX-XХ асрларда амалда бўлган, диний илоҳиѐт илмида 
эришган ютуқларига қараб бериладиган унвон бўлиб, аввал ―ўроқ‖, ―судур‖ ва 
улардан кейин охирги, учинчи унвон ―садр‖ бўлган.
садрлар - вақф мулкларини бошқарувчилари бўлиб, вақф муассасасининг 
бошлиқлари бўлган мутаваллилар садрларга бўйсунганлар. Садрларнинг вазифа ва 
ҳуқуқлари вақф ѐрлиғи шартларида қайд этиб қўйилган. Улар вақф хўжалиги 
даромадининг маълум қисмини олардилар. 

---

69 
суюрғол – бирор ҳукмдор томонидан алоҳида хизмат кўрсатган шахсларга 
берилган инъом. Суюрғолга берилган ер наслдан-наслга мерос бўлиб ўтган.
солиқ – маълум тартибда аҳолидан давлат фойдасига тўпланадиган пул, маблағ. 
танҳо – Ўрта Осиѐда мавжуд бўлган суюрғолнинг бир кўриниши бўлиб, у фақат 
ҳарбийларга берилган. Танҳо ҳам суюрғолга ўхшаб пул, мол-мулк, ер-сув 
тариқасида берилган. 
тархон – Ўрта Осиѐ хонликларида феодалларнинг давлат солиқларидан озод 
қилинган ер-сув, мол-мулклари. 
туғбеги – Бухоро хонлигидаги ҳарбий мансаблардан бири. Туғ (туқ)– байроқ. У 
хон қўшинининг асосий байроғини қўриқловчи ва юриш вақтида уни кўтариб 
юрувчиларга бошчилик қилган ҳарбий мансабдор. 
тўқсобо – ҳарбий унвон бўлиб, XVI-XVIII асрларда Ўрта Осиѐ хонликларида хон 
байроғини қўриқлаган махсус ҳарбий қисм бошлиғи.
элликбоши – ҳарбий-маъмурий унвон. Ўрта Осиѐ хонликларида юзбошидан 
кейинги мансаб. 50 нафар аскардан иборат ҳарбий қисм қўмондони ѐки 50 нафар 
аскар ажрата олувчи маҳалла, қишлоқ ѐки овул раҳбари. Элликбоши мингбоши 
томонидан тайинланган. 
шайхулислом – мусулмон жамоаси бошлиғи; қозилик ишларида ҳамда кундалик 
ҳаѐтда қонунларга риоя этилишини таъминловчи, ҳукмдорнинг энг яқин кишиси. 
Бу лавозим авлоддан-авлодга мерос бўлиб ҳам ўтган. 
шағовул – хонликда иккинчи маъмурий шахс бўлган меҳтар молия, солиқ ва 
ҳашар ишларига мутассадийлик қилишдан ташқари у бош вазир сифатида 
давлатнинг ташқи муносабатларига ҳам раҳбарлик қилган. Бу соҳада шағовул 
бевосита унинг ѐрдамчиси ҳисобланган. Шағовул ажнабий элчиларни қабул қилиш 
ва уларнинг таъминоти билан шуғулланган. 
қози – шариатда судья, ҳуқуқий ишларни ҳал этувчи вазифасини бажарувчи 
мансабдор. Қози шунингдек, васийликка, васиятнинг бажарилишига, мерос 
тақсимотига тегишли ишларни амалга оширган. Вақф ҳам қози назоратида бўлган. 
қозикалон – Бухоро амирлигида диндорлар ва муллаларнинг бошлиғи, яъни раиси 
бўлган. Шу билан бирга, бу даврда барча мусулмон давлатларида бўлгани каби, 
Бухорода ҳам ҳуқуқ масалалари динга қарашли бўлиб, диндорлар қўлида эканлиги 
сабабли қозикалон барча ҳуқуқ масалалари ва лашкар маъмуриятининг ҳам раиси 
ҳисобланган. Бош қози ҳам диний, ҳам адлия ишларини бошқарган.