Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент Давлат Техника университети

Elektrkimyoviy teshilish. Teshilishning bu turi dielektrikda harorat va namlik nisbatan yuqori bo’lgan holda kuzatiladi. Bundan tashqari, elektr kimyoviy teshilish materiali bo’shliqlarida issiqlik hodisasi bilan bog’liq gaz ionlashish sodir bo’lganida ham ro’y beradi. Elektr kimyoviy teshilish ro’y berishi uchun uzoq vaqt talab qilinadi, chunki u elektr o’tkazuvchanlik hodisasi bilan bog’liq. Bu turdagi elektr teshilishi ko’pgina organik
materiallarda, chunonchi, chinnining ba’zi turlarida kuzatiladi, shuning uchun dielektrikda ishlatiladigan elektrod materialga ham bog’liq bo’ladi.


Adabiyotlar
1. T.K. Basak. Electrical engineering materials. New Age Intenational, Nil edition. USA, 2009. 6-12 bet
2. Dielektric Materials for Electrical Engineering. Juan Martinez-Vega 8-9 боб, 2- бўлим, 65-168,201 бет.


_{Dielektric Materials for Electrical Engineering. Juan Martinez-Vega 8-9 боб, 2- бўлим, 65-168,201 бет}.
10-Ma’ruza.


Dielektriklarning fizik, kimyoviy va mexanik xususiyatlari.


Reja:
1. Dielektrikning namlanishi.
2. Dielektrikning mexanik xossalari


1. Dielektrikning namlanishi.

Elektr izolyatsiya materiallari oz yoki ko’p darajada gigroskopik xususiyatga, ya’ni atrof-muhitdan o’ziga namlik tortib olish xususiyatiga yoki nam singdirish, ya’ni o’zidan suv bug’larini o’tkazish xususiyatiga ega. Atmosfera havosida ma’lum miqdordagi suv bug’lari doimo bo’ladi. Havoning mutloq namligi uning hajm birligidagi suv bug’i massasi bilan ifodalanadi. Haroratning har bir qiymatiga to’yinishdagi mutloq namlikning aniq qiymati to’g’ri keladi. Absolyut namlikning havoni to’yintirish ucnun zarur qiymati harorat oshishi bilan keskin ortadi, ya’ni suv bug’ning bosimi ham ortadi.

Havoning nisbiy namligi quyidagicha aniqlanadi.


(1)

Normal atmosfera bosimida (p=0,1 Mpa) va haroratida (t=20 ⁰C) m_t=17,3 g/m³,  = 65% bo’lganida havoning namligi normal deb qabul qilinadi, bunday sharoitda suv bug’ining miqdori m= 17,30,65=11,25 g/m³

bo’ladi. Suv o’ta qutbli dielektrik bo’lib, uning solishtirma qarshiligini tashkil etadi.
Shu sababli, suv qattiq dielektrikning bo’shliqlariga kirish natijasida uning elektr xususiyatlarini keskin o’zgartirib yuboradi. Bunday holat, ayniqsa, issiq iqlim sharoitida ( =98-100% va t =+30+40⁰ C ) vujudga keladi. Nisbiy namlikning yuqori bo’lishi elektr apparati va mashinalarning ishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Dielektrikning suv (yoki boshqa biror suyuqlik) bilan qo’llanish xususiyati ho’llanish burchagi v bilan ifodalanadi. Bu burchak suv tomchisi chekkasiga o’tkazilgan urinma va tekshirilayotgan tekis yuza orasida joylashgan.
Dielektrikning ho’llanish burchagi  90⁰ , 90⁰ oraliqda bo’ladi.  qiymati qancha bo’lsa, jismning ho’llanishi shuncha yuqori bo’ladi. Ho’llanadigan yuzalar uchun  90⁰
_{Dielektric Materials for Electrical Engineering. Juan Martinez-Vega 15- боб, 3- бўлим, 325 бет}.
shuncha yuqori bo’ladi. Ho’llanadigan yuzalar uchun  90⁰ Ho’llanmaydigan yuzalar uchun 90⁰ .