Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент педиатрия тиббиёт институти

Рахит ва рахитсимон касалликлар клиник манзарасининг 
умумий тавсифи
Касаллик 
Пайдо 
бўлиш 
муддати 
Бирламчи клиник 
манзараси 
Махсус белгилари 
Д-
витамини 
танқислиг
и рахити 
1,5–3 
ойлик 
Қўзғалувчанлик, 
инжиқлик, 
уйқу 
бузилиши, 
терлаш, 
иштаҳа 
пасайиши, 
мушаклар 
гипотонияси 
Суякдаги 
ўзгаришлар: 
краниотабес, 
пешона-
чакка 
дўмбоқлари, 
рахитик 
чўтка 
ва 
билакузуклар, 
баъзида 
оёқлар 
деформацияси. 
Остеопороз. 
Фосфат-
диабет 
1 ёш 3 
ойлик 
Оёқлардаги 
деформациялар, 
билакларда 
рахитик 
билакузуклар оёқ 
мушаклари 
гипотонияси 
Авж 
олиб 
борувчи 
вирусли 
деформация, 
метафизларда 
қўпол 
окалсимон 
деформациялар. 
Периоститнинг 
пўстлоқ 
қавати бир томонлама 
қалинлашуви 
ҳисобига, 
найсимон 
суякларнинг 
қалинлашиши.
Дебре-де 
Тони-
Фанқони 
касаллиги 
2 ёш 6 
ойлик– 3 
ёш 
“Сабабсиз” 
ҳарорат 
кўтарилиши. 
Полиурия, 
полидипсия, 
мушаклардаги 
оғриқлар 
Ҳароратнинг кўтарилиши, 
авж олиб борувчи суяк 
деформациялари, 
жигар 
катталашиши, ич қотиши, 
суяк 
тўқимасининг 
умумий 
шикастланиши. 
Буйрак тубуляр ацидози, 
фосфат-диабет ва рахитга 
нисбатан 
кўпроқ 
ифодаланган остеопороз. 
Буйрак 
тубуляр 
ацидози 
5–6 
ойлик – 
2–3 ёш 
Полиурия, 
полидипсия, 
кўзғалувчанлик, 
инжиқлик, 
мушаклар 
гипотонияси, 
мушакларлаги 
оғриқлар 
Полиурия, 
полидипсия, 
мушаклар 
гипотонияси, 
адинамия, 
жигар 
катталашиши, ич қотиши, 
оёқларда 
авж 
олиб 
борувчи 
валгусли 
деформация, 
умумий 
остеопороз, 
метафиз 

---

50 
қонтурларининг 
ноаниқ 
бўлиши, рахитик зона 
кенглиги 2 см. кўпинча 
суякларнинг қонцентрик 
атрофияси. 
Шифокор тактикаси 
Даволаш 
1. Парҳез. Болани имқон қадар она сути билан овқатлантириш. 
Она сути ўрнини босувчи озиқлар берилганда, улар таркибидаги 
Д витамини миқдорини ҳисобга олган ҳолда, Д витаминининг 
профилактик миқдорини тайинлаш лозим. 
2. Патогенетик даво: 
 
енгил даражали рахитда Д витамини 45–60 кун давомида 
кунига 2500 ХБ берилади. 
 
ўрта оғирли даражасида эса, 45–60 кун давомида кунига 
5000 ХБ берилади. 
 
массаж, гимнастика. 
Профилактикаси 
 Антенатал профилактика: 
Ҳомиладор аёл шахсий гигиена қоидаларига риоя этиши, 
тоза ҳавода сайр қилиши керак. 
Тўлақонли овқатланиш, ДЖТ билан шуғулланиш. 
Қиш ва баҳорда ҳомиладорликнинг 32 ҳафтасидан 
бошлаб, Д витамини 500 ХБ дан ҳар куни, 8 ҳафтадавомида 
берилади. 
Постнатал профилактика: 
Ҳамма болаларга 500 ХБ дан кунига Д витамини 
буюрилади: соғлом болаларга 1 ойликдан бошлаб; чала 
туғилган болаларга 2 ҳафталигидан (тез ўсиши, минерал 
моддаларга эҳтиёж юқорилигини эътиборга олган ҳолда) 
берилади. Профилактика куз, қиш ва баҳорда ўтказилади; 
июндан сентябргача (ёз ойларида) махсус профилактика 
буюрилмайди. Д витамини профилактикаси бола ҳаётининг 
1 ва 2 йилларида зарур ҳисобланади. 
Табиий овқатлантириш, етарлича қуёш нурида (офтобда) 
бўлиш. 

---

51 
Д витаминини назоратсиз қабул қилиш Д витаминидан 
заҳарланиш хавфини туғдиради (нефрокальциноз). 
Рахит билан оғриган болаларга профилактик эмлашларни 
ўтказиш мумкин.