Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё технология институти

тизимининг ҳар бир мустақил функционал қисмларига тегишли бўлган маҳаллий 
масалаларни ҳал қилади. Масалан, ишлаб чиқариш корхонанинг ичида рўй бераётган 
логистика жараёнлари яъни режалаштириш жараёнини маҳсулотни тарқатиш ва сотиш 
жараёнлари билан бирлаштириш, интеграция қилиш, транспортировка қилиш, омборларда 
маҳсулотни жойлаштириш, сақлаш, юклаш, юкни тушириш ишларини қулайлаштириш. 
Омборлар хўжалиги хомашё ва маҳсулотлар оқимини ишлаб чиқариш вазиятига 
мослаштирадиган энг самарали омилдир. 
Тақсимлаш доираси - Микрологистиканинг асосий вазифаси- юкларни 
транспортировка қилишни режалаштириш, юкларни тайёрлаш, сотиш ва назорат 

---

10 
қилишни ташкил этишдан иборат. Бу жараёнларни ташкил қилишда ишнинг энг самарали 
усулларидан фойдаланиш керак, буюртмачилар талабларини тўла ҳисобга олган ҳолда 
ишончли маълумотлар асосида иш олиб бориш керак. Энг муҳим талаб - юкларни айнан 
буюрилган муддатга етказиш. 
Ҳар бир логистик тизимнинг тузилиши ҳар хил бўлиши мумкин. Бунинг учун, бу 
тизимлар вазифалари доирасига кирган корхоналарнинг катта-кичиклиги, омборхоналарнинг 
вазифалари (таъминлайди ёки тарқатади), транспорт моделлари ва бошқа омиллар бўйича 
фарқланиши мумкин.
Ҳозирги вақтда, транспорт тизимида рўй берган ўзгаришлар, ёқилғи нархлари 
ўсганлиги, илмий-техника прогресси транспорт хизматлари баҳосининг ўзгаришига олиб 
келган. Бунинг натижасида фақат транспорт тизимигина ўзгариб қолмай, бутун логистика 
тизимлари ўзгариб кетаяпти. 
Замонавий технологиялар корхоналарга етказиб бериладиган хомашё ва материаллар 
номенклатурасини мураккаблаштириб юборган. Замонавий алоқа тизими керакли 
маълумотларни қисқа вақт ичида керакли жойга етқазиш имкониятини яратаяпти, сифатли 
назорат ишларини олиб боришга шароит туғдираяпти. 
Логистик тизимларни тузишда қўйидаги омиллар ҳисобга олинади: 
1. Корхоналарнинг сони ва уларнинг жойлашиши. 
Ҳар бир тизим бир ёки бир неча ишлаб чиқариш корхоналарини ўз доирасига олиши 
мумкин. 
Корхоналарнинг сони материал ва меҳнат ресурсларининг бор йўқлигига боғлиқ. 
Бир хил корхоналарнинг вазифаси - географик (регионал) бозорга хизмат қилиш. 
Айрим корхоналарни жойлаштиришда хомашё ва материаллар билан таъминловчи тижорат 
воситачи корхоналарнинг мавжудлиги ва жойлашиши ҳисобга олинади. 
Кўпинча компаниялар таъминловчи корхоналарнинг географик жиҳатдан тарқалиб 
кетмаслигига 
таъсир 
қилолмайдилар, 
шунинг 
учун 
улар 
ўз 
корхоналарини 
жойлаштираётганлари транспорт харажатларининг энг кам бўлишини кўзда тутадилар. 
2. Омборлар сони ва уларнинг жойлашиши. 
Омборлар бевосита корхоналар чегарасида жойлашиши мумкин ёки 
таъминловчилардан олинган юкларни қайта ишлаш бўйича умумий омбор марказлари 
ташкил қилиниши мумкин. Ёки истеъмолчиларга яқин бўлган жойларда оралиқ омборлар 
жойлашиши мумкин. Америка Қўшма Штатларида ҳар 20 омбордан учтаси - кўп профилли, 
ҳар 6 омбордан биттаси асосий истеъмолчилар талабига биноан кўшимча хизмат ҳам 
кўрсатади. 
3. Транспорт моделлари. 
Логистик тизим яратувчилари қулай транспорт моделларини аниқлайдилар. Ҳар бир 
транспорт модели бир-биридан харажатлари, элтиб бериш тезлиги, ишончлилиги, ўзига хос 
ўраш ва омборларга жойлаштириш усуллари билан фарқланади. 
4. Алоқа.
Логистик тизими бўлимлари бир-бири билан ахборот, назорат ва транспорт турлари 
орқали бирлашади. Булар ўртасидаги алоқалар телефон, телеграф, кабелли алоқа, телекс ва 
компьютерлар орқали ташкил қилинган. Шу айтиб ўтилган алоқа турлари ҳар бирининг 
ўзига хос устунлик ва камчиликлари бор. Ҳозирги кунда компьютер орқали маълумот олиш - 
энг катта устунликка эга. 
5. Ахборот тизими. 
Буюртмалар билан ишлашнинг марказлаштирилган ва марказлаштирилмаган 
усуллари мавжуд. Ишлаш усули марказлаштирилмаган бўлса, бу ҳолда интеграция даражаси, 
аниқланиши, компьютерлар тури аниқланиши керак ва ҳоказо. 

---

11