Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё технология институти

 
2.3. Логистик тизим фаолият юритишини баҳолаш
Бошқаришнинг муҳим омилларидан бири - материалларни ўз вақтида элтиб бериш. 
Бунинг учун керакли операция бажарилишига (масалан, юк ортиш, юкни элтиш ва бошқа)
қанча вақт кетишини ва операцияни бошлаш учун қанча вақт кераклигини аниқлаш зарур. 
Буюртмаларни бажариш муддати ресурсларга бўлган эҳтиёж миқдорига, таъминот
жараёнининг ишончлилигига таъсир қилади, буюртмаларни бажариш муддати узоқ бўлса, у 
минтақавий омборлардаги катта номенклатурали заҳиралар миқдорининг ортиб кетишига 
олиб келади. 
Лекин бошқа томондан қараганда, буюртмаларнинг шошилинч, қисқа вақтда
бажарилиши ҳар хил хатоларга олиб келиши мумкин. Масалан, олинган ресурслар миқдори 
янглиш бўлиши, сифати тўғри келмаслиги ёки умуман керак бўлмаган маҳсулот етказиши 
мумкин. 
Масалан, АҚШда тақсимлаш доирасида буюртмаларнинг энг кам бажарилиш 
муддати (ишлаб чиқариш вақти ҳам ҳисобга олинади) - 7 кун, энг кўп муддати - 72 кун. 
Буюртманинг бажарилишига кетадиган вақт тақсимлаш каналларининг ҳолати ва 
ривожланишига боғлиқ. Бу тақсимлаш каналлари маҳсулот ишлаб чиқарувчи ва 

---

16 
истеъмолчиларни боғлайдиган воситага айланаяпти ва хилма-хил бир-бири билан боғлиқ 
вазифаларни бажараяпти. Унга: сотиш, маркетинг, кредит бериш ва бошқа хизмат турлари 
киради. 
Фирмаларнинг кўпчилиги тақсимлаш жараёнини фақат қисман назорат қилади, 
демак, уларнинг бутун табиий тақсимлаш тизимига қиладиган таъсири ҳам қисмандир. 
Логистика технологиясининг ўзгариши, маҳсулот ва хизматлар сифати 
аҳамиятининг ўсиши, тақсимлаш каналларининг тузилиши ва вазифаларининг ўзгаришига 
олиб келади, технологияни такомиллаштиришга интилиш туғдиради. 
Логистика тизими самарасининг ортиши: тақсимлаш доирасининг асосий 
капиталига қўйиладиган сармоялар миқдори ортишига олиб келади, логистика тизими
тузилиши ва объектлари жойлашишининг ўзгаришига олиб келади. 
Ҳозирги кунларда маҳсулот ишлаб чиқарувчи ва сотувчиларни фарқлаш жуда ҳам 
қийин. Логистика тизими қисмлари вазифаларининг ўзгариши катта қийинчиликлар билан 
ўтаяпти. Интеграция айрим хўжалик турларининг аҳамияти ортаяпти, бошқаларининг 
аҳамияти пасайиб ёки умуман йўқ бўлиб кетаяпти. 
Бу жараёнларга яна халқ хўжалигининг ҳолати, давлатнинг иқтисодий сиёсати ҳам 
таъсир қилади. 
Ишлаб чиқариш воситаларини ишлаб чиқарувчи корхоналар фақат улгуржи савдо 
жараёнини назорат қилибгина қолмай, бевосита истеъмолчига сотиш жараёнини ҳам ўз 
назоратига олаяпти. Истеъмолчиларга тўғридан-тўғри юк юборишга мослаштирилган 
қўшимча омборлар қурилаяпти. Кўп компаниялар тақсимлаш каналлари, заҳиралар 
миқдори ва сотиш ҳажмидан хабардор бўлиш мақсадида улгуржи савдо тизими билан 
бевосита алоқа ўрнатган.