Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти

Тузувчилар:

Фатхуллоев А.М	ТИҚХММИ, “Гидрология ва гидрогеология” кафедраси профессори в.б.

Тақризчилар:

Артикова Ф.Я.	Ўзбекистон Миллий университети (ЎзМУ) «Қуруқлик гидрологияси» кафедраси доценти г.ф.н.
Ирисбоев З.	“Давсувхўжназорат” давлат инспекцияси бош мутахассиси.

ТИҚХММИ “Гидромелиорация” факультети декани:
2021 йил “____” ___________	­­­­­__________________	А.Фатхуллаев
“Гидрология ва гидрогеология” кафедраси мудири:
2021 йил “____” ___________	­­­­­__________________	Ф.Гаппаров

1. 
   Ўқув фани ўқитилиши бўйича услубий кўрсатмалар
   

“Эксплуатацион гидрометрия” фани талабаларни назарий билимлар, амалий кўникмалар, сув хўжалиги тармоқларида сувдан фойдаланиш, унинг ҳисобини юритиш жараёнларига услубий ёндашув ҳамда илмий дунёқарашни шакллантириш вазифаларини бажаради.

Фан бўйича талабаларнинг билим, кўникма ва малакаларига қуйидаги талаблар қўйилади.
Талаба:
Суғориш тармоқларида сувни ҳисобга олиш ва бошқариш, суғоришга мўлжалланган сув миқдорларини истеъмолчиларга ва уларни гуруҳлари орасида тўғри тақсимлашда тизимдаги каналларда сув сарфини ўлчаш ва бошқариш, каналларни ва сув ўлчаш қурилмаларни белгиланган техник талаблар асосида фойдаланишни таъминлаш, каналларда содир бўладиган сув исрофларини ва тизимни фойдали иш коэффициентини аниқлаш учун дастлабки гидрометрик кузатувларни амалга ошириш ва маълумотларини қайта ишлаш ҳамда таҳлил қилиш ҳақида тасаввурга эга бўлиши;
Сувни ҳисобга олиш воситалари ва турлари, сувни ўлчаш воситаларига куйилган асосий талаблар, сувни ҳисобга олиш воситаларини танлаш, ўрнатиш ва улардан фойдаланишда замонавий усул ва воситаларнинг назарий асосларини билиши ва улардан фойдалана олиши;

Сувни ҳисобга олиш воситаларидан фойдаланиш, тадбирлар, техник-иқтисодий кўрсаткичларини баҳолаш ҳақида кўникмаларига эга бўлиши керак.

2. Маъруза машғулотлари
1-жадвал

№	Маърузалар мавзулари	Дарс соатлари ҳажми
Кузги семестр (3 курс 5 семестр)
	“Эксплуатацион гидрометрия” фани, предмети, тадқиқот объекти, мақсади, вазифалари, қисқача ривожланиш тарихи. “Эксплуатацион гидрометрия” фанини ўрганишнинг аҳамияти.	2
	Гидромелиоратив тизимда сувни ҳисобга олиш хизмати ва унинг вазифалари.	2
	Сувни ҳисобга олиш ва сув ўлчаш жойлари таснифи ва ўрнатиш шартлари. Гиромелиоратив тизимдаги гидрометрик ишлар ва сув сарфини ўлчаш усуллари.	2
	Сувни ҳисобга олиш воситалари ва турлари. Сувни ўлчаш воситаларига куйилган асосий талаблар. Сувни ҳисобга олиш воситаларини танлаш.	2
	Ирригация тармоқларида сувни ҳисобга олиш. Ўзгармас ўзан усули. Ўзгармас ўзан усулининг моҳияти ва қуришнинг асосий қоидалари. Гидропост учун жой танлаш шартлари.	2
	Ўзгармас ўзан турдаги гидропостларда сув сарфи ва сув сатҳи орасидаги боғланиш графигини тузиш. Эгри чизиқ репрезентативлигини баҳолаш.	2
	Гидромелиоратив тармоқларда сув сарфини аниқлаш усуллари ва воситалари. Стандарт сув ўлчав воситалари тавсифи. Афзалликлари ва камчиликлари.	2
	Стандарт сув ўлчаш воситалари. Юпқа деворли сув ўтказгичлар ва уларнинг қўллаш шартлари. Ҳисоблаш формулалари.	2
	Томсон, Чиполетти, Иванов сув ўтказгичларда сувни ҳисобга олиш ва аниқлигини баҳолаш.	2
	Стандарт сув ўлчаш воситалари сарф коэффициентини аниқлаш. Рейнольд сони. Фруд сони. Вебер сони.	2
	Ирригация тизимларида фойдаланилаётган новлар. Новларнинг турлари ва қўллаш шароитлари. Параболик новларда сувни ҳисобга олиш турлари. Оқим тезлигини ўлчаш ва сув сарфини ҳисоблаш.	2
	САНИИРИ сув ўлчаш остонаси ва нови. Афзалликлари ва камчиликлари. Қўллаш шароитлари. Қуриш ва фойдаланиш бўйича асосий талаблар.	2
	Гидротехник иншоотлар ёрдамида сув сарфини ўлчаш. Назарий ва экспериментал тадқиқотлар ва амалий натижалар. Турли гидравлик шароитларада текис дарвозалардан оқиб ўтаётган сув сарфини аниқлаш.	2
	Гидротехник иншоотлар граудировкаси. Тайёргарлик ишлари. Гидравлик ва гидрометрик ўлчов ва ҳисоблаш ишлари. Граудировка қилинган иншоотларда сувни ҳисобга олиш.	2
	Юпқа деворли водосливларнинг моҳияти ва қуришнинг асосий қоидалари, Томсон, Чиполетти, Иванов ва бошқа водосливлар ўрнатиш бўйича талаблар.	2
	Ўзгармас ўзан ва стандарт сув ўлчаш воситаларини тарировка қилиш ва аттестациядан ўтказиш тартиби.	2
	Гидромелиоратив тармоқларнинг ФИКни аниқлаш. Гидрометрик усул. Гидравлик усул. Гидрогеологик усул. ФИКнинг сув сатҳига боғлиқлигини аниқлаш.	2
	Стандарт сув ўлчаш воситаларида сувни ҳисобга олиш жараёнида рақамли технологиялардан фойдаланиш. Сувни ҳисобга олиш ва масофага ўзатиш мосламалари ва улардан фойдаланишнинг афзалликлари.	2