|
АМАЛИЁТ МАШҒУЛОТЛАР.МАСАЛАЛАР
1-масала. Қозонхонада турли хил ёқилғи ёндирилганда атмосферага ажралиб чиқадиган зарарли моддалар миқдори аниқлансин.
Ҳисоблаш учун бошланғич маълумотлар қуйидагича:
|
№
|
Бошланғич маълумотлар
|
Ангрен кўмири
|
Шарғун кўмири
|
Мазут
|
Табиий газ
|
1
|
Ёқилғининг турига боғлиқ бўлган коэффициенти
|
0.0023
|
0.0026
|
0.01
|
0.01
|
2
|
Ксо қиймати
|
1.9
|
0.7
|
0.32
|
0.25
|
3
|
Ёқилғи сарфи, кг/соат,м3/соат
|
210
|
170
|
300
|
180
|
4
|
Ёқилғининг куллик даражаси
Ар %
|
24.6
|
17.8
|
-
|
-
|
5
|
Ёқилғи таркибидаги олтингугурт таркиби, Sр %
|
1.8
|
1.2
|
2.2
|
-
|
6
|
Кул сақлаш самарадорлиги ηзол
|
0.88
|
0.85
|
-
|
-
|
7
|
Учиб юрувчи кулни боғловчи олтингугурт оксидининг улуши
|
0.16
|
0.13
|
0.02
|
-
|
8
|
Ишқорлиги 10 мг×экв/л бўлганда хўл кул сақлагичнинг олтингугурт оксидини ушлаш даражаси
|
0.10
|
0.08
|
0.05
|
-
|
9
|
Химиявий тўлиқ ёнмаганлиги натижасида иссиқлик йўқолиши q2,%
|
3.8
|
3.2
|
1.8
|
1.7
|
10
|
Махсулот ёнганида СО нинг иштирокида иссиқлик йўқолишини инобатга олувчи коэффициент,R
|
1.0
|
0.8
|
0.6
|
0.5
|
11
|
Ёқилғини механик тўлиқ ёнмаслиги натижасида иссиқлик йўқолиши,q,%
|
5.5
|
4.5
|
0.8
|
0.5
|
12
|
1 гДж иссиқлик ишлаб чиқарилганда азот оксиди миқдорини тавсифловчи коэффициенти, КНО2 (қозон агрегати унумдорлигининг қиймати,график ёрдамида аниқланади)
|
0.18
|
0.16
|
0.08
|
0.06
|
2-масала.Станциядаги алоҳида агрегатларда бир суткада ёқилғи ёнганда Р т/сутка, қуйидаги Ф.И.К га эга бўлганда электростанциядан кетадиган иссиқликдан қанча квт электр енергияси Е,квт олинади?
η1-химик энергиянинг иссиқлик энергиясига айланишида буғ қозонларининг Ф.И.К;
η2-иссиқлик энергиясини механик энергияга айлантирувчи трубанинг Ф.И.К;
η3-механик энергияни электр энергияга айлантирувчи электрогенераторни Ф.И.К
1 ккал иссиқлик0.00116квт соат энергияни беради.
№
к/к
|
Иссиқлик станциясидаги ёқилғи тури
|
Солиштирма иссиқлик сиғими q,ккал/кг
|
Ёқиладиган ёқилғи сарфи P,т/сутка
|
η1
|
η2
|
η3
|
1
|
Кўмир
|
4300
|
1000
|
0.88
|
0.38
|
0.97
|
2
|
Тош кўмир
|
6250
|
1600
|
0.86
|
0.37
|
0.96
|
3
|
Мазут
|
9450
|
940
|
0.87
|
0.39
|
0.95
|
4
|
Табиий газ
|
8560ккал/м3
|
2780м3/сут
|
0.88
|
0.40
|
0.97
|
3-масала. Шамол электр станциясининг (ШЭС) ишлатилишини самарадорлиги ва экологик тозалиги баҳолансин:шамол ғилдирагининг диаметри-Д м; шамол- С,м/с; 12 волътли аккумляторнинг Ф.И.Ш-ηакк, ток кучи-I,ампер/соат
Вариантлар
|
Д,м;
|
С ,м/с
|
ηакк
|
ηпр
|
ηв.г
|
ηакк
|
1
|
0.80
|
8.6
|
0.78
|
0.90
|
0.50
|
0.38
|
2
|
0.94
|
9.4
|
0.76
|
0.92
|
0.48
|
0.40
|
3
|
1.00
|
10.0
|
0.75
|
0.90
|
0.52
|
0.38
|
4
|
1.10
|
10.6
|
0.74
|
0.94
|
0.5
|
0.40
|
Ток чиқиши I қуйидаги формула бўйича ҳисобланади:
I = × ηакк;
Бу ерда:Рфакт.разв=Ро× ηобщ –ҳақиқий вужудга келадиган қувват;
Ро-шамол электр станциясининг қуввати, вт, қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади:
Ро = × ρ ( c)3;
Бу ерда: ρ-ҳавонинг зичлиги, 1.2 кг/м3 ;
ηобщ ηв.к × ηпр × ηв.г, (Ф.Ш.Э.С нинг) узатувчи ременнинг ва генератор валининг Ф.И.К. қазиб олинадиган ишловчиси.
4-масала. Замонавий иссиқлик электростанцияларининг иссиқлик Ф.И.К 40%, АЭС нинг Ф.И.Ш 33% дн ортайди. ТЭС да ўртача 10% гача тутун газлари атмосферага чиқариб юборилади. АЭС да бундай холат бўлмайди ва агрегатлар сув билан совитилади.
1.АЭС ва ТЭС лар иссиқлик ишлаб чиқариш бўйича бир хил қувватга эга бўлганда қанча конденсаторни совитиш тизимига иссиқлик кўп узатилиши аниқлансин.
2.Юқоридаги ҳолатда агарда сув очиқ градирнида совитилса, неча марта кўп сув буғланади? ТЭС да бир соатда 50 тонна кўмир ёқилиб, унинг ёниш иссиқлиги 5780 ккал/кг, сувнинг солиштирма буғланиш иссиқлиги 540 ккал/кг.
5-масала
Қуйидаги бошлагич маълумотлар учун тура жой массивига яқин бўлган l метр узунликдаги автомагистралдан ажраладиган зарарли (MCO. MCmHn ва бошқалар) моддалар миқдори аниқлансин.
Автомагистралда автотранспорт уч қаторли ҳаракатланганда ҳар бир қаторда автотранспорт ҳаракатланади. (енгил автомашина, ток машиналар, автбус ва махсус машиналар) бир км йўлга Р кг. ёқилғи сарфланади.
Белгиланган участкадаги автотранспортнинг ўртача ҳаракатланадиган тезлиги 60 км/соат “n” минутда икки тарафдан ўтадиган автомашиналарнинг сони қуйидагича:
Йўл узунлиги l,m
|
Машиналар сони ва ёқилғининг солиштирма сарфи
|
Енгил автомашина Р=0.1
|
Ток машина Р=0.27 кг/км
|
Махсус машиналар Р=0.15
|
Автобуслар Р=0.31
|
250
|
10
|
4
|
6
|
5
|
500
|
13
|
5
|
8
|
7
|
800
|
15
|
6
|
5
|
8
|
Ҳисоблаш кетма-кетлиги қуйидагича:
Ҳисоблаш жараёнида автотранспорт электродвигателининг турига ва “к” нинг зарарли моддалар тавсифининг ажраладиган қийматига аҳамият бериш зарур.
Енгил ва махсус машиналарни қабул қилиши мумкин:
n1-бензин двигатели машиналар сарфи ва ток машиналари автобуслар.
n2-дизел двигатулли машиналар бундай ҳолда бир турдаги двигателлардаги ёқилғи сарфининг ўртача миқдорини олишимиз мумкин. Pбq ва Pgg 1 км га
Pбq=(Pg+Pc)/2 Pgg=(Pг+Pа)/2
Кўрсатилган турдаги бир дона машина учун бир секундда срфланадиган ёқилғи сарфиNаниқлансин.
G=P/(S/V)=(PV)/S=PV
бу ерда S=1 km (2)
L участкадаги автомагистралларнинг ўртача машиналар сони қуйидаги формула бўйича аниқланади:
N=l/(∆l) (3)
Бу ерда ∆l -машиналар орасидаги узунлик бўйича интервал. Қуйидаги формула бўйича ҳисобланади.
∆l=∆TV (4)
Бу ерда ∆T-вақт бўйича машиналар орасидаги интервал.
∆T=Go/n (5)
N=n1+n2
Бу ерда (4) ва( 5) формулалардаги қийматларни (3) фўрмулага қуйидагиларни оламиз:
N=l(n1+n2)/60*V (6)
Бу ерда n учаткадаги машиналар сони
l участкадаги барча машиналарнинг двигател турларини ҳисобга олгандаги ёқилғи сарфи “ж” ни қуйидаги формула ёрдамида ҳисоблаймиз
G=gN (7)
Белиланган участкадаги барча машиналарга сарф бўладиган ёқилғи сарфии билиб улардан ажраладиган зарарли моддалар сарфини қуйидаги формула бўйича ҳисоблаймиз
Mвв=KббG (8)
Бу ерда
Mвв -вақт бирлигида ажраладиган зарарли модддалар миқдори.
Kбб-ёқилғининг ва двигателнинг турига боғлиқ бўлган чиқиндилар тавсифининг каефсенти: ж-ёқиладиган ёқилғининг миқдори-кг.
Радиуси 50-100-200 м. бўлган кўрилаётган участкадаги атмосфера ҳолатини баҳоланг.
6-масала
Омбохонага соатига G т/соат тушудиган махсулотлардан ажраладиган чанг миқдори баҳолансин.
Омборхонанинг тавсифлари қуйидагича:
№
|
Бошланғич маълумотлар
|
Материалларнинг номланиши
|
керамзит
|
семент
|
оҳак
|
гипс
|
қум
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ҳомашё тўкиш тугунининг унумдорлиги G т/соат
|
45
|
52
|
36
|
60
|
90
|
|
Чанг фракциясининг улуши К1
|
0.08
|
0.09
|
0.05
|
0.08
|
0.07
|
|
Аерозолга айланадиган чанг заррасининг улуши К2
|
0.06
|
0.05
|
0.07
|
0.08
|
0.06
|
|
Метерологик шароитларни инобатга олувчи коефсент К3
|
1.1
|
1.2
|
1.3
|
1.2
|
1.3
|
|
Ташқи таъсирлардан тугунни ҳимоялаш даражасини тавсифлаш коеффсенти К4
|
0.7
|
0.6
|
0.5
|
0.6
|
0.7
|
|
Намликни ҳисобга олиш коеффсенти К5
|
0.8
|
0.7
|
0.8
|
0.7
|
0.6
|
|
Материални юқоридан тушишини ҳисобга олиш коеффсенти
К6
|
1.1
|
1
|
1.1
|
1.2
|
1.3
|
|
Тахланадиган материалнинг жойлашишини ҳисобга олиш К7
|
1.4
|
1.3
|
1.5
|
1.3
|
1.5
|
|
Бир метр квадрат ҳақиқий юзадан чангнинг тушиши q т/м2
|
0.005
|
0.004
|
0.004
|
0.003
|
0.002
|
|
Омбохона майдони Fо, м2
|
126
|
98
|
86
|
82
|
148
|
Токиш тугунида ажраланадиган чанг миқдори аниқлансин.
Ер устки қатламидаги ҳаводаги чанг таркиби аниқлансин.
Ҳавонинг чонгланиши суткада 50 кг/м3 даражада бўлганда касалланиш ҳолати уч марта кўпайса ўта чангланган туманларда инсонларни касалланиши неча марта баҳоланг.
Майдаланган материааларни текшириш ишларида чанг чиқиндилари миқдори қуйидаги формула ёрдамида ҳисобланади. Q=A+B=((K1*K2*K3*K4*K5*K6*G*106)/3600)+ K3 K5 K7qFфакт
Бу ерда А-тушириш ишларида майдаланган қурилилиш материааларидан ажраладиган чиқинди. В-ҳомашёни очиқ ҳолда сақланадиган ҳолда сақланганда ажраладиаган чиқинди.
К1-материаллардаги чанг заррачаларининг улуши.
К2-аерозолга ўтиш жараёнилаги чанг заррачаларининг улуши.
К3 –маҳаллий иқлим шароитларини ҳисобга олувчи коеффисент.
К4-омбохонанинг чонгланиш даражасини ҳисобга олувчи коеффисент
К5-материалнинг намлигини ҳисобга олувчи коеффисент.
К6-материални юқоридан тушишини ҳисобга олувчи коеффисент.
К7-сақланадиган майдаланган материални кўндаланг майдонини ҳисобга олувчи коеффисент. Fфакт= K7Fo
F0-омборхона майдони (м2)
Q-1м2 ҳақиқий юзадан чангнинг олиб кетилиши.
7-масала.
Саноат корхонасини ҳаво муҳити ҳолатига таъсирини баҳолаш.
Қуйидаги бошланғич маълумотлар учун шаҳар атмосфера ҳавосини ифлослантирувчи корхоналардагизарарли чиқиндилар хавфлилик даражасини аниқланг:
Шаҳар ҳудудининг майдони 160 км2
Аҳоли сони 650 000
Асосий корхоналар: металлургия, ҳимия, семент заводи, машинасозлики заводи, ГРЕСС, енгил саноат ва қурилиш материаллар корхоналар.
Корхоналар тавсифи
№
|
Шаҳардаги корхоналар
|
Ишлаб чиқарилаётган маҳсулотнинг минг дона
|
Ишчилар сони минг нафар
|
Ишлаб чиқариш майдони
|
Санитар ҳимоялаш майдони км2
|
|
Металлургия комбинати
|
2
|
5
|
1.6
|
4
|
|
Ҳимия заводи
|
3
|
3
|
1.2
|
10
|
|
Семент заводи
|
5
|
4
|
1
|
3
|
|
Машинасозлар заводи
|
8
|
8
|
1.5
|
5
|
|
ГРЕСС
|
50
|
1
|
0.8
|
6
|
|
Қурилиш саноати
|
100
|
8
|
0.6
|
2
|
|
Енгил саноат
|
300
|
4
|
0.1
|
1
|
|
|
|
|
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
