Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти ҳамдамов б.Қ., Исломов ф. Р

ИТ – сотилган маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархи;
ЯФ – ялпи фойда;
ДХ - давр харажатлари;
БД - асосий фаолиятдан олинган бошқа даромадлар;
АФФ - асосий фаолиятдан олинган фойда;
МД - молиявий фаолиятдан олинган даромадлар;
МХ - молиявий фаолият харажатлари;
УФФ - умумхўжалик фаолиятидан олинган фойда;
ФФ - фавқулодда вазиятлардан олинган фойда;
ФЗ - фавқулодда вазиятлардан кўрилган зарар;
СТФ - солиқ тўлангунгача олинган фойда;
ДС - даромад (фойда)дан тўланадиган солиқ;
БС - бошқа солиқлар ва тўловлар.
СФ – cоф фойда;

Иқтисодиётнинг эркинлашуви билан корхоналарда молиявий натижалар, аниқроғи, соф фойданинг иқтисодий моҳияти тобора ортиб бормоқда. Бунда корхона фаолияти фойдасини шакллантириш ва унинг манбаи муҳим аҳамиятга эга.

Иқтисодий категория сифатида фойда ишлаб чиқариш соҳасида тадбиркорлар фаолияти жараёнида яратилган соф даромадни акс эттиради.
Бозор муносабатларида фойда мухим категория ҳисобланиб, бир қатор муҳим функцияларни бажаради.
Биринчидан, фойда корхона фаолияти самарадорлигини кўрсатувчи мезон ва кўрсатгичдир. Бошқача қилиб айтганда, даромадлилик корхонанинг самарали фаолиятидан далолат беради. Фойда миқдори бир қанча омилларга боғлиқ бўлиб, улар корхона қувватига боғлиқ ва аксинча боғлиқ бўлмаган омиллардир.
Иккинчидан, фойда барқарорлаштириш функциясини бажаради. У корхонанинг сўнги молиявий иқтисодий натижаларида қатнашиб, бозор иқтисодиёти шароитида калит ролини ўйнайди. Бу орқали шундай мақсад қўйиладики, бунда бошқарув субъектларини хулқ атворини аниқлаб беради. Бунда уларнинг муваффақияти фойда миқдори билан миллий иқтисодиетда белгиланган алгоритми ва унинг тақсимланиши билан бирга солиқни ҳам ўз ичига олади.
Учинчидан, фойда турли даражадаги бюджет даромадларини шакллантириш манбаи ҳисобланади. Фойда бюджетга турли хил кўринишлардаги яъни, солиқлар, иқтисодий санкциялар кўринишида келиб тушади ва бюджет харажатлари қисмида кўрсатилган ва қонун орқали тасдиўланган турли хил мақсадларга йўналтирилади.
Юқоридаги фикрларни умумлаштириб хулоса қилишимиз мумкинки, хўжалик юритувчи субъект ўз хўжалик фаолиятини самарадорлигини аниқлаш ва келгуси даврга бошқарув қарорларини қабул қилиш учун ҳисобот даврида даромад ва харажатларни ҳисоблаб чиқиш имкониятини берадиган ахборотларни йиғиш ва ишлаб чиқиш тизимига эга бўлиши керак. Шу нуқтаи назарга кўра молиявий натижаларни шакллантириш бўйича биз юқорида берган таклифларимиз амалий аҳамиятга эга деб ўйлаймиз.