Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент автомобиль-йўллар институти

жавобни қидириш соҳаси
, деб аталади. 
Норма ва ҳукм
 
Норма (меъѐрий қоида) амалга оширилиши зарур бўлган ѐки истисно 
қилинадиган ҳатти-ҳаракатларни билдиради. Уларнинг талабларига риоя қилиш 
кундалик турмушимизда ҳамда билиш жараѐнида кўзланган мақсадга 
эришишимизга имкон беради. Масалан, «Таъриф тенг ҳажмли бўлиши керак», 
деган қоидага риоя қилиш тушунчага бериладиган таърифнинг мантиқан тўғри 

---

бўлишини таъминлайдиган шартлардан бири ҳисобланади. Агар бу қоида талаби 
бузилса, тушунчага бериладиган таъриф ҳаддан ташқари кенг (масалан, «Фан – 
билимлар системаси») ѐки ҳаддан ташқари тор (масалан, «Фан – ғояларда ифода 
этилган билимлар системаси») бўлиб қолади. 
Гапда ифодаланган нормалар ҳукмни (мулоҳазани) ифода қилиши ҳам, 
қилмаслиги ҳам мумкин. Масалан, «Урушни тарғиб қилиш қатъиян ман қилинади», 
деган гап – норматив фикр, ҳукмни (мулоҳазани) ифода этмайди. «Саидов 
Ўзбекистон Республикаси фуқароси сифатида меҳнат қилиш ҳуқуқига эга», деган 
фикр эса норма (меъѐрий қоида) ҳақидаги ҳукм (мулоҳаза) ҳисобланади; бунда 
норма «Ўзбекистон Республикаси фуқаролари меҳнат қилиш ҳуқуқига эга», деган 
фикрдан иборат»); шунинг учун ҳам у мантиқий қийматга эга, яъни чин фикрни 
ифода этади. Демак, норма ҳақидаги ҳукмлар (норматив ҳукмлар) бошқа ҳукмлар 
сингари мантиқий қийматга эга, яъни чин ѐки хато фикрни ифода этадилар. 
Нормалар илмий билишда қоидаларни, методларни, ҳуқуқий соҳада – ҳуқуқий 
норматив ҳужжатларни (масалан, қонунларни, кодексларни, буйруқларни ва шу 
кабиларни), ахлоқда-одоб нормаларини ва бошқа соҳалардаги норматив фикрларни 
ифода қиладилар. Уларнинг билишдаги ва амалиѐтдаги аҳамияти ана шу билан 
белгиланади. 
Мавзунинг таянч тушунчалари 
 
Ҳукм, гап, субъект, предикат, боғловчи, кванторлар, оддий ҳукм, мураккаб 
ҳукм, ҳукмда терминлар ҳажми, ҳукмларнинг модаллиги, мантиқий квадрат, 
савол, жавоб, норма, норматив ҳукмлар.