Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

8.1.2. Таҳлилий амалларни қўллаш мақсадлари. Аудиторлик 
амалларини бажариш тартиби 
Таҳлилий амалларни қўллаш таҳлил қилинаётган кўрсаткичлар 
ўртасидаги сабаб-оқибатли боғлиқликнинг мавжудлигига асосланади. 
Таҳлилий амалларнинг мақсадлари: 
Хўжалик фаолиятида эҳтимоли юқори бўлган рисклар соҳасини 
белгиловчи ғайриоддий ёки нотўғри акс эттирилган фактлар ва 
натижаларнинг мавжудлиги ёки мавжуд эмаслигини аниқлаш; 
Хўжалик юритувчи субъект фаолиятини ўрганиш; 
Молиявий ҳисоботнинг чалкашлик фактларини аниқлаш; 
Батафсил аудиторлик амаллари сонини қисқартириш; 
Юзага келган саволларга жавоб олиш мақсадида тест синовидан 
ўтказишни таъминлаш. 
Таҳлилий амалларни қўллаш: 
Аудиторга аудитни режалаштиришда мижозни яхшироқ тушуниш ва 
бухгалтерия балансларини текшириш орқали аудиторлик риски даражасини 
белгилаш имкониятини беради. 
Бошқа аудиторлик амалларининг сони ва ҳажмини қисқартиришга ёрдам 
беради. 
Аудиторга аудит вақтида унинг асосланган, лаёқатли фикрини 
шакллантиришга кўмаклашади. 
Қўшимча аудиторлик амаллари бажаришни талаб этувчи текширув 
соҳаларни аниқлаб бериши мумкин бўлган молиявий муаммоларнинг 
мавжудлигини узил-кесил текшириш вазифасини бажаради. 
Таҳлилий амаллар аудитнинг бутун жараёни давомида бажарилади. 
Таҳлилий амалнинг бажариш қуйидагилардан таркиб топади: 
Амаллар мақсадини белгилаш; 
Амаллар турини танлаш; 
Амалларни бажариш; 
Бажарилган амалларни таҳлил этиш. 

---

154 
Таҳлилий амалларни бажариш босқичида аудитор қуйидагилардан 
танлаб фойдаланади: 
Оддий солиштириш; 
Ҳисобот даврида бирор-бир кўрсаткичнинг ўзгариш жараёнларини ва 
уларнинг келгуси ёки ўтган даврларга тарқалишини аниқлаш; 
Бирор-бир кўрсаткичлар ўртасидаги миқдорий ўзаро боғлиқликни 
уларнинг келгуси ёки ўтган даврлардаги миқдорларини ҳисоблаб чиқиш 
мақсадида аниқлаш. 
Таҳлилий амаллар йиғма молиявий ҳисоботга ҳам, алоҳида балансга 
ажратилган таркибий бўлинмаларга ҳам қўлланиши мумкин. 
Таҳлилий амаллар натижаларининг ишончлилиги аниқлай олмаслик 
риски, ички хўжалик риски ва назорат воситалари риски даражасининг 
аудитор томонидан тўғри баҳоланишига боғлиқ. 
Таҳлилий амалларнинг ишончлилигига қуйидаги омиллар таъсир 
кўрсатади: 
Кўриб чиқилаётган счёт бўйича қолдиқларнинг жиддийлик даражаси; 
Айни бир текширув объектига йўналтирилган, бошқа таҳлилий 
амалларнинг натижалари; 
Таҳлилий амалларни бажаришда қўлланадиган кўрсаткичларнинг 
тафовут миқдорлари; 
Таҳлилий амалларни бажаришда бухгалтерияга оид бўлмаган 
маълумотлардан фойдаланиш.