Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти бухоро филиали

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ


ТОШКЕНТ ИРРИГАЦИЯ ВА ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИНИ МЕХАНИЗАЦИЯЛАШ МУҲАНДИСЛАРИ ИНСТИТУТИ БУХОРО ФИЛИАЛИ

“Гидромелиорация” факультети “Гидротехника қурилиши (сув хўжалигида)” таълим йўналиши

Ҳимояга рухсат этилсин “ГТИ ва НС”кафедраси мудири в.б. _________ Жамолов Ф.Н. “____”________2018 й.

Бакалавр даражасини олиш учун


БИТИРУВ МАЛАКАВИЙ ИШИ


МАВЗУ: “КОМИ-АКА-1” ГИДРОУЗЕЛИНИНГ РЕКОНСТРУКЦИЯСИ.
Бажарди Ахмедов Р.

Рахбар асс. Усмонов Х.

Бухоро -2018йил
МУНДАРИЖА

	КИРИШ	3
I.	УМУМИЙ ҚИСМ	5
1.1.	Иншоот жойлашган ҳудуднинг иқлими.	6
1.2.	Иншоот жойлашган ернинг релъефи, тупроқлари	6
1.3	Сув тақсимлаш иншооти ҳақида умумий маълумот	7
1.4	Сув тақсимлаш иншоотнинг мавжуд ҳолати	7
II.	ТЕХНИК ҚИСМ	8
2.1.	Сув тақсимлаш иншоотидан фойдаланувчи ташкилот	9
2.2	Иншоотнинг таркиби ва компоновкаси	10
2.2.1	Коми-Ака сув олиш иншооти	10
2.2.2	Коми-Касаба сув олиш иншооти	11
2.3	“Коми – ака – 1” сув тақсимлаш иншоотнинг техник ҳолати	12
2.4	“Коми – ака – 1” сув тақсимлаш иншоотидааниқланган камчиликалар юзасидан таклиф ва тавсиялар	14
III.	ҲИСОБ ҚИСМИ	17
3.1	Иншоотнинг канал билан туташган жойида мустаҳкамлаш ишларини олиб бориш	18
3.2.	“Коми – ака” каналининг ишчи характеристикаси	22
3.3.	“Коми – ака – 1” сув тақсимлаш иншооти фойдаланиш хизмати ходимлари штатининг рўйхатини ишлаб чиқиш	24
3.4.	Сув олувчи иншоот оралиқларини янги жиҳозланган сув сатҳини бошқарадиган қарши-оғирлиқли сегментли затвор-автомат иш принципи ва ҳисоби	24
3.5.	Қабул қилинган вариант реконструкциясидаги сув ташловчи тўғон кириш қисмининг фильтрация ҳисоби	28
IV	ИҚТИСОДИЙ ҚИСМ	31
4.1	“Коми-ака-1” ростлаш иншооти курилишининг смета ҳисоби	32
4.2	Иншоот курилишининг смета бахосини аниқлаш	33
4.3	Иншоотқурилишига сарфланган капитал маблағлар миқдорини аниқлаш	33
4.4	Ростлаш иншоотини меъёрда ишлашини таъминлаш учун ажратиладиган йилликэксплуатацияхаражатларинианиқлаш	35
4.5	Капитал қўйилмаларнинг умумий иктисодий самарадорлик кўрсаткичлари	37
IV	ҲАЁТ ФАОЛИЯТИ ХАВФСИЗЛИГИ	39
VI	ХУЛОСА	45
VII	ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР	46
	ИНТЕРНЕТ МАЪЛУМОТЛАРИ	48

КИРИШ
ҲозиргипайтдаЎзбекистонсувхўжалигитармоғинингэнгмуҳиммуаммолариқаторигақуйидагиларникиритишмумкин:а) кўплабсувданфойдаланишобъектларидасувсифатинингқониқарсизлиги; б) хўжалик-ичимликсувтаъминотитизиминингқониқарсизҳолатдалиги; в) гидротехникқурилмалар – сувхўжалигиасосийишлабчиқаришфондларитехникаҳволинингёмонлашганлиги; г) сувнингисрофқилинаётганлиги; д) сувресурсларивасувхўжалигитизимларинибошқаришнингетарлидаражадасамаралиэмаслиги; е) сувобъектларимониторингиниривожлантиришбўйичаишларҳажминингкамлиги; ё) сувнингсалбийтаъсириданҳимоялашнингетарлидаражадаэмаслиги; ж) сувобъектлариифлосланишдаражасинингюқорилигиваб. Бизнингча, бумуаммоларниечишнингбиринчиқадамисифатидахўжаликдафойдаланишвасувсифатиниқайтатиклашниҳимояқилишнирежалаштиришучунсувобъектлариваресурслариданфойдаланишҳамдаҳимояқилишнитартибгасолишнингэкологик-социал-иқтисодийасослашметодологиясиниишлабчиқишзарур. Бунингучунэсақуйидагивазифаларниечишкерак:
Сувресурслариданфойдаланишниинтенсификациялаштириш, экстенсивсувистеъмолинидавомэттиришданвозкечиш. Бумақсадгаэришишдаҳалқилувчиролнибозормуносабатларинингривожланишиўйнайди. Бироқбужараёнстихиялитарздасодирбўлмаслигикерак. Чункисувресурсларинингўтасоциалваэкологикаҳамиятибозоршароитидаўзароалоқаларсоҳасиникенгайтириштомонташланганҳарбирқадамоқибатларинисинчковликбилантаҳлилқилишниталабқилади.
Сувнингзарарливаэнгаввало, сувтошқинларитаъсириданаҳоливахўжаликобъектлариниҳимоялаштизиминиишлабчиқиш. Буфансиғимлийўналишсувтошқинларинингпайдобўлиширивожланишимеханизмларинитушунтирувчимоделларнингтакомиллаштирилишини, сувтошқинларивауларнингоқибатларинипрогнозлашметодларинингяхшиланишини, гидрометереологикмониторинг, шунингдек, мавжудсувомборлариниреконструкцияқилишбўйичакапиталсиғимличоралар, шаҳарлар, посёлкаларвахўжаликобъектлариниҳимоялаш, айримҳоллардаэсааҳолипунктларинихавфлизоналарданчиқариштизимларинингтакомиллаштирилишиниталабқилади. Турлимақсадларгамўлжалланганянгиобъектларниқуришбўйичаерларниажратиштўғрисидақарорқабулқилинаётгандауларнингсувбосилиш, сувтошқинларинингмумкинбўлганзарарлари, суғурталашзарурлигивабошқаларнингэҳтимоллариҳисобгаолинишикерак.
Сувданфойдаланишнингбарчатурлари, хусусан, ГЭСларишрежиминибошқариш, бўйичасамарадорликниоширишучункеракбўладигангидропрогнозларсифатинияхшилаш. Ўзбекистонда, бошқақўшнимамлакатлардабўлганикаби, гидропрогнозларнингмуддатиданолдинлигиваоқланганлигизамонавийдаражаданортдақолмоқда. Хусусан, сўнгги 15-20 йилдавомидакаттайўқотмалархосбўлгангидрометереологиктармоқнингинформационасосиникескинмодернизациялаштиришзарур. Бундавазифауниқайтатиклаштартибидаэмас, балкизамонавиймониторингтехнологиясиваэнгаввало, аэрокосмикасосдаоптималлаштириштарзидақўйилишикерак.
Ўзбекистон сув ресурсларига бой мамлакат ҳисобланмайди. Сув тақчиллиги шароитида қўшимча каналлар қуриш ҳисобига бу муаммони ҳал қилишга уриниб кўриш мумкин. Лекин, бизнинг фикримизча, бу йўлдаги ҳар бир қадам мамлакатимиз иқтисодиётининг хом ашёвий йўналишга эга эканлигини мустаҳкамлаган, унинг технологик жиҳатдан ортда қолишини янада кучайтирган ва булардан келиб чиқадиган у барча нобарқарорлигининг ўсиши томон ташланганлигини билдиради.