Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

 
 
 
 
 
 
 
 
1.4-расм. Телекоммуникация тармоғининг умумлашган структураси
Тармоқни бошқариш ва ҳисоб-китоблар тизими. 
Сервислар (хизматлар) платформаси. 
Алоқа каналлари. 
Электр алоқа тармоғи
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

22 
2 -маъруза 
 
ОЧИҚ ТИЗИМЛАР ЎЗАРО БОҒЛАНИШИНИНГ ЭТАЛОН МОДЕЛИ
(OSI МОДЕЛИ) 
 
Режа: 
2.1.Очиқ тизимлар ўзаро боғланиши 
2.2.Очиқ тизимлар ўзаро боғланишининг эталон модели 
2.3.Эталон моделнинг сатхлари 
2.4.Тармоқ турли қурилмаларининг OSI модели сатхларига 
мослиги 
 
 
Агар инсонлар бир-бирлари билан бевосита сўзлаша олмасалар, 
хабарни узатиш учун қўшимча воситаларни қўллайдилар. Шундай 
воситалардан бири почта алоқасидир. Почта алоқаси тизимида маълум бир 
функционал даражаларни ажратиш мумкин, масалан, хатларни йиғиш ва 
почта қутичаларидан олиб, уларни энг яқин почта алоқа узелларига етказиш
даражаси, шунингдек хатларни почта алоқа узелларидан олиб абонент 
қутисига етказиш, транзит узелларда хатларни сортировкалаш (ажратиш) 
даражаси ва хакозо.
Почта алоқасида конвертлар ўлчамларининг ўрнатилган турли 
стандартлари, манзилларни расмийлаштириш тартиблари ва шунга ўхшаш 
бошқалар, дунѐнинг исталган нуқтасидан корреспонденцияни узатиш ва 
қабул қилиб олишга имкон беради. Яъни хатларни етказиш учун маълум 
даражада ишлар бажарилади. Ҳар хил сатхларда турлича ишлар бажарилди. 
Телекоммуникация сохасида хам ўхшаш манзарани кузатиш мумкин, унда 
алоқа воситалари бозори, компьютерлар, ахборот тизим ва тармоқларининг 
коммутацион ускуналари сони, сифати ва турлари нихоятда рангбаранг ва 
кўп. Шу сабабли замонавий ахборот тизимлари ва алоқа тармоқларини 
яратишда, 
ишлаб 
чиқишда, 
улар 
таркибий 
компонентларининг 
ҳарактеристика ва параметрларини унификациялашда, умумий ѐндашувдан 
фойдаланиш зарур бўлиб қолди.
Замонавий алоқа тизим ва тармоқларининг назарий асосларини алоқанинг 
кўп сатхли архитектураси аниқлайди. 
Архитектура дейилганда, мураккаб объектнинг модель ва структурасини, 
компонентларининг бажарадиган функциялари ва ўзаро боғлиқлиги 
аниқловчи концепцияси тушунилади. Объект - алоқа тизими ѐки тармоғи, 
маълумотлар базаси, амалий процессор ѐки кўп компонентли махсулотлар 
бўлиши мумкин. Архитектура объектнинг мантиқий, физик ва дастурий 
структурасини, шунингдек ишлаш принципларини қамрайди.
Хозирги пайтда халқаро стандартлар мақомига етишган, мавжуд турли 
архитектуралар: 
- очиқ тизимлар ўзаро боғланиши базавий эталон моделининг етти сатхли 
архитектураси 
– 
телекоммуникацион 
тармоқни 
қуриш 
ягона
архитектурасининг Халқаро стандарти; 

---

23 
- ARPA ва Internet тармоқларининг архитектураси; 
- IBM корпорацияси томонидан ишлаб чиқилган, тизимий тармоқ 
архитектураси (SMA) ва тизимий амалиѐт архитектураси (SAA); 
- кенг полосали тармоқ архитектураси (BNA) ва бошқалар.
Мавжуд хамма тармоқ моделларини амалда умумлаштирувчи, очиқ 
тизимлар ўзаро боғланиш эталон модели (ОТЎБЭМ) таклиф этилган.