Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

7.2. SIP протоколининг жавоблари 
Барча жавоблар маълумотли ва финалли гуруҳларига бўлинади.
Маълумотли жавоблар сўров қайта ишлаш босқичида турганлигини 
кўрсатади. Улар 1хх бирдан бошланадиган учта қийматли сон билан 
кодланади. Кенг тарқалган жавоблардан бири бу 180 Ringing. У вазифаси 
бўйича УФТТдаги ―Чақирувни жўнатишни назорат қилиш‖ сигнали билан 
бир хил ва чақириладиган фойдаланувчи кириш чақируви ҳақида сигнални 
олганлигини билдиради.
Финалли жавоблар 2, 3, 4, 5 ва 6 рақамлари билан бошланадиган учта 
қийматли сонлар билан кодланади. Улар сўровни қайта ишланиши 
тугаганлигини билдиради ва керак бўлганда сўровни қайта ишлаш 
натижаларига эга бўлади. Ҳар бир турдаги финалли жавобларнинг 

---

194 
вазифалари қуйида кўриб чиқилади. 
- 2хх 
жавоблар сўров муваффақиятли қайта ишланганлигини 
билдиради. Ҳозирги вақтда барча 2хх турдаги жавоблардан фақат биттаси 
200 ОК аниқланган. Унинг қиймати у қайси сўровга жавоб беришига боғлиқ 
бўлади:
- INVITE сўровга 200 ОК жавоб чақириладиган қурилма алоқа 
сеансида қатнашишга рози эканлигини билдиради. Жавобнинг танасида бу 
қурилманинг функционал имкониятлари кўрсатилади;
- BYE сўровга 200 ОК жавоб алоқа сеанси тугаганлигини билдиради, 
жавоб танасида ҳеч қандай маълумот бўлмайди; 
- CANCEL сўровга 200 ОК жавоб қидиришни бекор қилинишини 
билдиради, жавоб танасида ҳеч қандай маълумот бўлмайди; 
- REGISTER сўровга 200 ОК жавоб рўйхатдан ўтказиш муваффақиятли 
ўтганлигини билдиради;
- OPTION 
сўровга 200 ОК жавоб қурилманинг функционал 
имкониятлари ҳақида маълумотларни узатиш учун хизмат қилади, бу 
маълумотлар жавобнинг танасида бўлади. 
- Зхх жавоблар чақирувчи фойдаланувчи қурилмасини чақириладиган 
фойдаланувчининг янги жойлашиш ўрни ҳақида хабардор қилади ѐки янги 
чақирув учун ишлатилиши мумкин бўлган бошқа маълумотларни ташийди: 
- 300 Multiple Choices жавобда чақириладиган фойдаланувчини топиш 
мумкин бўлган бир неча SIP-манзиллар кўрсатилади ва чақирувчи 
фойдаланувчи учун улардан бирини танлаш таклиф қилинади; 
- 301 Moved Permanently жавоб чақирилувчи фойдаланувчи сўровда 
кўрсатилган манзил бўйича энди у ерда эмас ва сўровларни Contact 
майдонида кўрсатилган манзилга юбориш кераклигини билдиради; 
- 302 Moved Temporary жавоб фойдаланувчи вақтинча (вақт оралиғи 
Expires майдонда кўрсатилиши мумкин) Contact майдонида кўрсатилган 
манзилдалигини билдиради. 
- 4хх жавоблар сўровда хатолик аниқланганлигини билдиради. бундай 
жавоб 
олинганидан 
кейин 
фойдаланувчи 
ўша 
сўровни 
уни 
модификацияламасдан узатмаслиги керак: 
- 400 Bad Request жавоб ундаги синтаксик хатоликлар мавжудлиги 
туфайли сўров тушунарсиз эканлигини билдиради; 
- 401 Unauthorized жавоб сўров фойдаланувчини аутентификациялаш 
процедурасининг ўтказилишини талаб қилади. Турли аутентификациялаш 
вариантлари мавжуд ва жавобда бу ҳолда улардан қайси бирининг 
ишлатилганлиги кўрсатилиши мумкин;
- 403 Forbidden жавоб сервер сўровни тушунган, лекин унга хизмат 
кўрсатишни рад этганлигини билдиради. Такрорий сўровни юбориш керак 
эмас. Сабаблар турли хил бўлиши мумкин, масалан, бу манзил сўровларига 
хизмат кўрсатилмайди ва ҳ.к.; 
- 485 
Ambiguous 
жавоб 
сўровдаги 
манзил 
чақириладиган 
фойдаланувчини аниқламаслигини билдиради; 

---

195 
- 486 Busy Неrе жавоб чақирилувчи фойдаланувчи ҳозирги моментда 
бу манзил бўйича кирувчи чақирувни қабул қила олмаслигини билдиради. 
Жавоб фойдаланувчи билан бошқа манзил бўйича боғланиш имкониятини 
инкор қилмайди, мисол учун, нутқ почта қутисида хабар қолдириш мумкин. 
- 5хх жавоблар сўров сервернинг рад этиши туфайли қайта ишланиши 
мумкин эмаслигини хабар қилади: 
- 500 Server Internal Error жавоб сервер ички хатолик туфайли сўровга 
хизмат кўрсатиш имкониятига эга эмаслигини билдиради. Мижоз бир қанча 
вақтдан кейин сўровни такроран юборишга уриниши мумкин; 
- 501 Not lmplemented жавоб северда бу сўровга хизмат кўрсатиш учун 
зарур бўлган функциялар ишлатилмаслигини билдиради. Жавоб, масалан, 
сервер сўров турини таний олмайдиган ҳолларда узатилади.
- 502 Bad Gateway жавоб шлюз ѐки прокси-сервер сифатида 
ишлайдиган сервер у сўровни юборган сервердан нотўғри жавобни 
олганлиги ҳақида хабардор қилади; 
- 503 Service Unavailable жавоб сервер ўта юкланиш ѐки техник хизмат 
кўрсатилишини ўтказилиши туфайли бу моментда чақирувга хизмат кўрсата 
олмаслигини билдиради. 
- 6XX жавоблар чақириладиган фойдаланувчи билан боғланишни 
ўрнатиш мумкин эмаслиги ҳақида хабардор қилади: 
- 600 Busy Everywhere жавоб чақириладиган фойдаланувчи банд ва 
ҳозирги моментда ундаги манзиллардан ҳеч бири бўйича чақирувни қабул 
қила олмаслиги ҳақида хабар қилади. Жавоб фойдаланувчини чақирув учун 
тўғри келадиган вақтни кўрсатиши мумкин; 
- 600 Decline жавоб чақириладиган фойдаланувчи кирувчи чақирувни 
қабул қила олмайди ѐки қабул қилишни хоҳламаѐтганлигини билдиради. 
Жавобда фойдаланувчини чақирув учун тўғри келадиган вақт кўрсатилиши 
мумкин 
- 600 Does Not Exist Anywhere жавоб чақириладиган фойдаланувчи 
мавжуд эмаслигини билдиради.