Ўзбeкистон рeспубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкeнт давлат тeхника унивeрситeти “електроника ва автоматика” факултeти

«Ақлий хужум» методини қўллаганда қуйидаги эслатмага риоя қилинг.




Гуруҳлардаишлашқоидаси.
Ҳар бирингиз ўз гуруҳ аъзоларингизни диққат, эътибор билан эшитишга ҳаракат қилинг.
Гуруҳнинг ҳар бир аъзосифаол, хамкорликда ишлаши ва топширилган топшириққа масъулият билан ёндошиши керак.
Ҳар ким ўзига ёрдам керак бўлганда сўраши мумкин.
Ҳамма қатъий тушуниши керак:
-бошқаларга ёрдам бериб ўзимиз ҳам ўрганамиз.
-биз битта қайиқдамиз: ёки баробар сузиб чиқамиз, ёки баробар чўкамиз.


Гуруҳларда ишлашни баҳолаш.

Гуруҳлар.	Жавобнинг тўлиқлиги. (1,0)	Схемаларда берилган лиги(0,4)	Гуруҳ иштирокчисининг фаоллиги 0,6)	Баллар.	Баҳоси.
1
2
3
4
5
6

Амалиёт машғулотни олиб бориш технологияси

Вақти: 2 соат	Талабалар сони: 20
Машғулот шакли	Билимларни чуқурлаштириш ва мустаҳкамлашга қаратилган амалий машғулот.
Маъруза режаси	1.Фанни предмети, мақсади ва вазифалари. 2. Фаннинг асосий тармоқлари. 3.Фаннинг асосий тушунчалари. 4. Фанни бошқа фанлар билан алоқаси.
Машғулотнинг мақсади: Мавзу бўйича билимларни чуқурлаштириш ва мустаҳкамлаш.
Педагогик вазифалар		Ўқув фаолияти натижалари.
Мавзуни мустақил ўрганиш учун асос яратади; Мавзу бўйича билимларни чуқур ўзлаштириш ва мус-таҳкамлашга ёрдам беради; Кичик гуруҳларда ишлашни ташкил қилади; Ўз нуқтаи назарига эга бўлишни шакллантиради; Мантииқий хулоса чиқаришга кўмак беради;		амалий машғулот режалари билан олдиндан танишиб чиқиб, тайёргарлик кўради; фанини предмети, мақсади ва вазифаларига та`риф беради; фаннинг асосий тармоқларини сана бўтади, ўзининг эркин фикрини намоён этади; асосий категорияларга изоҳ беради, ёритади. фаннинг унинг та`лим жараёнидаги ўрнини ўрганади;
Ўқитиш усуллари		Топшириқлар, амалий ишлаш усули, бахс-мунозара, кичик гуруҳларда ишлаш, «Пинборд» техникаси, «Кластер» техникаси
Ўқитиш воситалари		Ма`рузалар матни, маркерлар, қоғозлар, скотч
Ўқитиш шакллари		Жамоа ва гуруҳларда ишлаш.
Ўқитиш шарт-шароити		Техник воситалар билан та`минланган ва гуруҳларда ишлашга мўлжалланган аудитория.
Мониторинг ва баҳолаш		Оғзаки назорат, савол-жавоб, ўз-ўзини назорат қилиш, тест саволлари.

Календарь режа ва дастур материалларининг бажарилиши
(Маъруза, лаборатория, амалиёт машғулотлари, график ишлар)

Фаннинг номи:Электроника ва функционал электроника

Маъруза ўқийди:Ешонкулов А.А Факультет: «А ва А»
Консультация олиб боради:Мирзайев Д.А.
Курс: 2 курс, 3 семестр
Амалиёт ва лаборатория машғулотларини олиб борувчи:Мирзайев Д.А.
Ишлаб чиқариш амалиётини олиб боради:
Имтиҳон олувчи:Мирзайев Д.А Гуруҳ(лар):94,95-18РҚТ (ў)

№	Машғулот турлари	Мавзу номи ва унинг қисқача мазмуни	Ажратил- ган соат	Бажарилганлиги ҳақида маълумот		Ўқитув- чи имзоси
				ой ва кун	соатлар сони
1	2	3	4	5	6	7
6.	Маъруза	Р -n ўтиш	2	24.09	2
17	Маъруза	Биполяр транзисторлар	2	4.11	2
		Жами	4c		4c

Масъул ўқитувчи: Мирзайев Д.А.

6- Маъруза.Р -n ўтиш

Ярим ўтказгичли асбобларнинг кўпчилиги бир жинсли бўлмаган ярим ўтказгичлардан тайёрланади. Хусусий холатда бир жинсли бўлмаган ярим ўтказгич бир соҳаси р–турдаги, иккинчиси эсаn-турдаги монокристалдан ташкил топади.

Бундай бир жинсли бўлмаган ярим ўтказгичнинг р ва n – соҳаларининг ажралиш чегарасида ҳажмий заряд қатлами ҳосил бўлади, бу соҳалар чегарасида ички электр майдони юзага келади ва бу қатлам электрон – ковак ўтиш ёкир-n ўтишдеб аталади. Кўп сонли ярим ўтказгичли асбоблар ва интеграл микросхемаларнинг ишлаш принципи р-n ўтиш хоссаларига асосланган.
Р-n ўтиш ҳосил бўлиш механизмини кўриб чиқамиз. Соддалик учун, n–соҳадаги электронлар ва р– соҳадаги коваклар сонини тенг оламиз. Бундан ташқари, ҳар бир соҳада унча катта бўлмаган асосий бўлмаган заряд ташувчилар миқдори мавжуд. Хона температурасида р–турдаги ярим ўтказгичда акцептор манфий ионларининг концентрацияси N_а коваклар концентрацияси р_рга, n–турдаги ярим ўтказгичда донор мусбат ионларининг концентрацияси N_d электронлар концентрацияси n_n га тенг бўлади. Демак,р- ва n–соҳалар ўртасида электронлар ва коваклар концентрациясида сезиларли фарқ мавжудлиги туфайли, бу соҳалар бирлаштирилганда электронларнинг р –соҳага, ковакларнинг эса n-соҳага диффузияси бошланади.
Диффузия натижасида n– соҳа чегарасида электронлар концентрацияси мусбат донор ионлари концентрациясидан кам бўлади ва бу соҳа мусбат зарядлана бошлайди. Бир вақтнинг ўзида р-соҳа чегарасидаги коваклар концентрацияси камайиб боради ва у акцептор киритмаси билан компенсацияланган ион зарядлари ҳисобига манфий зарядлана бошлайди (6.1 –расм). Мусбат ва манфий ишорали айланалар мос равишда донор ва акцептор ионларини тасвирлайди.
Ҳосил бўлган икки ҳажмий заряд қатлами р-n ўтиш деб аталади. Бу қатлам ҳаракатчан заряд ташувчилар билан камбағаллаштирилган. Шунинг учун унинг солиштирма қаршилиги р- ваn–соҳа қаршиликларига нисбатан жуда катта. Баъзи адабиётларда бу қатлам камбағаллашган ёки i – соҳа деб аталади.
Ҳажмий зарядлар турли ишораларга эга бўладилар ва р-nўтишда кучланганлиги га тенг бўлган электр майдон ҳосил қиладилар. Асосий заряд ташувчилар учун бу майдон тормозловчи бўлиб таъсир кўрсатади ва уларни р-n ўтиш бўйлаб эркин ҳаракат қилишларига қаршилик кўрсатади. 6.1 б-расмда ўтиш юзасига перпендикуляр бўлган, Х ўқи бўйлаб потенциал ўзгариши кўрсатилган. Бу вақтда ноль потенциал сифатида чегаравий соҳа потенциали қабул қилинган.




6.1 – расм.

Расмдан кўриниб турибдики, р-n ўтишда вольтларда ифодаланадиган контакт потенциаллар фарқига тенг бўлган потенциал тўсиқ юзага келади. U_K катталиги дастлабки ярим ўтказгич материал таъқиқланган зона кенглиги ва киритма концентрациясига боғлиқ бўлади. р-n ўтиш контакт потенциаллар фарқи: германий учун 0,35 В, кремний учун эса = 0,7 В.

Р-n ўтиш кенглиги l₀ га пропорционал бўлади ва мкмнинг ўнлик ёки бирлик қисмларини ташкил этади. Тор р-n ўтиш ҳосил қилиш учун катта киритма концентарцияси киритилади, l₀ ни катталаштириш учун эса кичик киритмалар концентрацияси қўлланилади.