Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети 5230600 «Молия ва молиявий технологиялар»

Хўжалик операциялари таъсирида балансдаги ўзгаришлар. Хўжалик маблағлари ва унинг манбалари хўжалик жараёнида доимо ҳаракатда бўлади. Содир бўлаётган жараёнларнинг ҳар бирини ўз вақтида ҳисобга олиб бориш зарурдир. Чунки ҳар куни корхонада кўплаб хўжалик муомалалари амалга оширилади, буларнинг таъсирида хўжалик маблағларининг таркиби, жойланиши ва уларнинг ташкил топиш манбалари ўзгариши мумкин. Бу ўзгариш оқибат натижада бухгалтерия балансининг ўзгаришига сабаб бўлади, чунки баланснинг актив ва пассив томонида хўжалик маблағлари ва уларнинг ташкил топиш манбалари акс эттирилади. Лекин баланснинг тенглиги сақланиб қолинади. Бу маблағлар ҳолатини баланс усули билан умумлаштиришнинг асосий мазмунини ташкил қилади.

Инвестицияларнинг таснифланиши Иқтисодиётнинг бўғинларига кўра мамлакатда амалга оширилаётган инвестициялар макроиқтисодиёт ва микроиқтисодиёт даражадаги инвестицияларга бўлинади. Макроиқтисодиёт даражасидаги инвестициялар иқтисодиётнинг қуйи бўғини бўлган корхоналар томонидан амалга оширилади . Бундай инвестициялар корхона инвестицияси деб ҳам аталади. Киритилиш доирасига кўра давлат ва корхоналарнинг инвестициялари ички ва ташқи инвестицияларга бўлинади. Чунончи, макроиқтисодиёт даражасида ички инвестициялар давлат томонидан мамлакат иқтисодиётини, унинг қувватини оширишга йўналтирилган маблағларини, ташқи инвестициялар эса давлатнинг ўзга давлатлар иқтисодиётни ривожлантириш учун берилган ёрдамини ва бошқа ўзаро манфаатли мақсадларга йўналтирилган маблағларини ифода этади. Микроиқтисодиёт даражасидаги ички инвестициялар дегандакорхона томонидан унинг моддий- техника базасини ривожлантиришга, кенгайтиришга, мавжуд ишлаб чиқариш воситаларини реконструкция ва модернизациясига йўналтирилган маблағлар мажмуаси тушинилади. Корхоналарнинг ташқи инвестициялари уларнинг бошқа хўжалик юритувчи субъектларга киритган молиявий ресурсларини ифодлайди. Корхоналарнинг банк кредитлари ёки бошқа манбалардан олинган қарзлар эвазига қилинган янги қурилиш, узоқ муддатли активларни сотиб олиши четдан жалб қилинган капитал ҳисобидан қилинган инвестицияларга киради. Олимларнинг инестициялар тўғрисидаги фикирларни, қонунимизда келтирилган таърифларни таҳлил қилиш натижасида қуйидагича таъриф беришни лозим топдик: “инвестиция – бу даромад олиш мақсадида моддий, номоддий ва молиявий активлар объектларига сарфланган пул ёки бошқа турдаги маблағлардир”.