Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти

3-МАЪРУЗА
Мавзу: Каналларда куриладиган гидротехник иншоотлар.


Режа:

1. 
   Каналлар
   
2. 
   Каналлардаги сув ўтказувчи иншоотлар
   
3. 
   Каналларнинг турлари
   

Каналларнинг вазифаси. Бир жойдан иккинчи жойга сув ўтказиш вазифасини бажарадиган тўғри кесимли очиқ сув ўзанлар канал деб аталади.
Вазифаси бўйича каналлар энергетик, кема ўтказувчи, ичимлик суви-ни ўтказувчи, суғориш, зах қочириш, яйловларга сув етказувчи, ёғоч оқизув-чи ва комплекс вазифаларини бажаришга мўлжалланган турларга бўлинади.
Энергетик каналлар сув омборлари ёки дарёдан гидроэлектро-станцияга сув етказиш вазифасини бажаради. Энергия йўқотилишини камай-тириш мақсадида улар кўпинча анча кичик нишаблик билан лойиҳаланади. Уларнинг узунлиги, одатда 20-25км дан, сув ўтказиш сарфи эса 2000м²/с дан ортмайди.
Кема ўтказувчи каналлар. Сув транспорти тизимлари такибига кирадиган кема ўтказувчан каналларнинг шакли ва кўндаланг кесим ўлчам-лари ўтказиладиган кемаларнинг ўлчамларига ҳамда улар учун рухсат эти-ладиган оқим тезлигига боғлиқ равишда қабул қилинади.
Ичимлик сувини ўтказувчи каналлар. Йирикроқ аҳоли масканлари ва саноат корхоналарига сув етказиб бериш учун хизмат қилади. Улар юқори ишончлиликка эга бўлиши ва йил давомида узлуксиз ишлай олиш имко-ниятини таъминлай олиши лозим.
Суғориш каналлари. Суғориш тизимларига сув келтириш учун мўлжалланади. Уларнинг жойлашуви ва сатҳ белгилари майдонларга кафо-латланган сув етказиш имкониятини таъминлаш лозим.
Зах қочириш каналлари. Ботқоқликларни қуритиш, суғориш май-донларини иккиламчи шўрланишдан сақлаш ва дренаж сувларини чиқариб юбориш учун хизмат қилади. Улар релеьфнинг паст жойларидан ўтказилади.
Яйловларга сув чиқарувчи каналлар. Сув билан таъминланмаган ёки кам таъминланган қишлоқ хўжалиги, жумладан чорвачиликка ихти-сослашган ҳудудларга сув етказиш учун барпо этилади.