Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент тиббиёт академияси

Ишлаб чиқаришдаги травматизм 
- саноат ва қишлоқ, хўжалик ишлаб 
чиқаришида ва 
ишлаб чиқаришга оид бўлмаган травматизм 
-турмушда, 
кўчада, транспорт воситасига, спортга, харбий хизматта оид ва бошқа 
травматизм турлари фарқ қилинади. 
Травматизм даражаси 1 ой, бир йил учун 100 ёки 1000 кишига шикастлар 
миқдори бўйича ҳисобланади 
Ишлаб чиқариш (саноат) травматизми ўз ичига ишлаб чиқариш 
жараёнида, саноатда, қурилишда, транспортда, қишлоқ хўжалик ишлаб 
чиқаришида ўз вазифасини бажараётган пайтда олинган шикастланишларни 
бирлаштиради. 

---

ТЕЛЕГРАММ КАНАЛ «ВРАЧИ УЗБЕКИСТАНА» - https://t.me/vrachi_uzbekistana
 
16 
Шикастлантирувчи омиллар бир неча турларга бўлинади: 1) 
мосламалар, инструментлар, механизмлар ва бошқа турдаги ускуна-лар 
(транспорт ва кўтаргичлардан ташқари); 2) транспорт воситалари; 3) кўтарувчи 
жихозлар; 4) ўрни ўзгартириладиган юклар ва нарсалар 
(уларнинг 
ағдарилишидан ташқари); 5) тираладиган нарсаларнинг ағдарилиши ва 
баландликдан тушиши (улардан отилиб чиқадиган бўлаклар билан бирга); 6) 
электр токи; 7) аланга (портлаш, ёнғин), эриган металл, жихозларнинг қизиб 
турган қисми, иссиқ сув, бур ва бошқа термик омиллар; 8) баландликдан 
йиқилиш; 9) сувга ботиш (чўкиб кетиш); 10) шикастлайдиган бошқа омиллар. 
Шикастларга имкон яратувчи сабабларнинг асосий гуруҳлари 
куйидагилар: 
Ташқилий 
сабаблар: 
иш 
жараёнини 
ташкил 
қилишдаги 
камчиликлар, унинг 
ахволи 
ва жихозланиши, нотўғри, хавфли иш 
усулларини қўллаш, иш жараёнида техника хавфсизлиги ва мехнатни 
муҳофаза қилишга эътибор бермаслик иш жараёнини ёмон ташкил қи
лиш, 
шахсий ҳимоя мосламалар йўқлиги ёки уларнинг носозлиги. 
Т е х н и к
с а б а б л а р :
жихозлар 
— 
дастгохлар, 
машиналар, 
приборларнинг носозлиги, қўл асбоблари ва мосламаларнинг носозлиги; 
машиналар конструкциясининг номукаммаллиги; машиналар, даст-гоҳлар ва 
бошқа турдаги саноат жихозларининг атрофи ўралмаган-лиги ва эҳтиёт 
мосламаларининг йўқлиги, ўраладиган мосламалар, автоматик блокировка ва 
бошқаларнинг номукаммаллиги. 
Моддий 
в о с и т а л а р
— 
а с б о б - у с к у н а л а р д а н
етган 
шикастланишлар (деталлар, тайёр асбоблар ва бошқаларнинг тушиб 
кетиши). 
С а н и т а р и я - г и г и е н и к с а б а б л а р : ишлаб чиқаришда санитария-
гигиеник режимнинг бузилиш холлари - иш жойида ёритилишнинг 
етишмовчилиги 
ёки 
кўплиги, иш жойида хароратнинг ҳаддан ташқари 
баландлиги ёки пастлиги, вентиляциянинг етиш-мовчилиги, ишлаб 
чиқаришдаги чанг, ишлаб чиқариш худудининг ифлослиги, чиқиндиларнинг 
тўпланиб колганлиги. 
Ш а х с и й с а б а б л а р : ишчиларнинг касалликларини ўз вақтида 
аниқламаслик малакасининг етишмаслиги, айрим психологик ва физиологик 
холатлар, хусусан, чарчаш ва алкоголли ичимликларни суистеъмол қилиш. 
Шикастланишнинг қайд этилган сабаблари рўйхати кўп жиҳатдан ишлаб 
чиқариш спецификлигига боғлиқ. 
Травматизмнинг профилактикаси асосида бахтсиз ҳодиса рўй берган жойда 
ҳар бир бахтсиз ҳодисани текшириш йўли билан шикастларнинг пайдо бўлиш 
сабаблари, вазияти ва шароитларини ўрганиш ётади. Ишлаб чиқаришда хар бир 
шикастланган шахсга ўз вактида ўша жойнинг