Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент Давлат техника университети Р. Ф. Мингазов, Х. C исахўжаев, Р. К. Чембаев

11.4.3 Ҳаво қиздиргичларнинг занглашга бардошлилигини ошириш
усуллари

Энергетик қурилмаларнинг ҳаво қиздиргичларини юзасини паст ҳароратда ҳосил бўладиган занглашдан сақлаш методлари қуйидагича: металл ҳароратини t_p дан юқори кўтариш, металл юзасини зангга бардош металдан фойдаланиш, ёниш маҳсулотидаги агрессив зангни камайтириш. Умумий қабул қилинган методга асосан, паст ҳароратли газларда ҳосил бўладиган занглашдан сақлаш методи, металл ҳароратини t_p нуқтасидан ошириш, бу эса ҳавони дастлабки қиздиришдан кейин ҳаво қиздиргичга узатиш демакдир. Металл юзасининг минимал ҳарорати ҳаво қиздиргичга кирадиган совуқ ҳавога тенг,

Бу формуладан кўриниб турибдики, девор ҳароратини кираётган ҳаво ҳароратига жуда боғлиқ ҳамда ҳаво ва газ ҳароратлар фарқига, ҳаво ва газ оқимининг иссиқлик бериш коэффициентининг нисбатига боғлиқ _Х/_Г .

Девор ҳароратини ошириш учун кўтариш ва _Х камайтириш керак. Ҳавонинг кириш ҳароратини ошириш усулларидан бири буғ калорифери ёрдамида ҳавони дастлабки қиздириш, ёки иссиқ ҳавонинг бир қисмини ҳаво қиздиргичга бериш. Дастлабки ҳавони қиздириш методининг камчилиги атмосферага чиқарилаётган газнинг ҳароратининг ошиши ва тежамкорликнинг камайиши ҳаво қиздиргичга кираётган ҳаво ҳарорати чиқиб кетаётган газ ҳарорати орасидаги боғлиқлик шуни кўрсатадики, иккаласида ҳам ҳароратлари ўзгариш қуйидаги тенгламага бўйсунади.


,

бу ерда  V_чиқ – чиқиб кетаётган газ ҳароратининг ўзгариш, t_ҳ –ҳаво қиздиргичга кираётган ҳаво ҳароратининг ўзгариши. Шундай қилиб агарда кираётган ҳавони 30⁰С дан 70⁰С га оширсак, t_ҳ=40⁰С, ундан чиқиб кетаётган газ ҳароратини 20-30⁰С га ошади. Бу эса қозоннинг ФИК пасайишига олиб келади. Кўпинча дастлабки ҳавони қиздириш ҳарорати чегараланади, бу эса металлнинг кам занглашига қозоннинг ФИК кам миқдордапасайишига олиб келади ҳамда қиздириш юзасининг кўр вақт ишлашини таъминлайди. Қўшимча усуллар билан киришдаги ҳаво ҳароратининг ошириш методининг ҳаммасида ҳам ҳаво қиздиргичнинг бир қисми совуқ ҳолатда. Бу девор ҳарорати t_p дан кичик деганидир. Бу хилдаги ҳаво қиздиргичларни таъминлаш осонлашади, чунки шу секциясигина алмаштирилади. РВП ишлаш вақтини ошириш учун совуқ қисмини қалинлигини 0,50,8 мм ўрнига 1,01,5 мм қалинликда йиғилади. РВП нинг совуқ қисми асосан иссиққа чидамли эмал билан қопланади. Бу қоплама занглашни камайтиради ва ишлаш вақти 3-4 йилга етади. Газ ва мазутда ишлайдиган буғ қозонларидан ҳаво иситишнинг бошланиш зонасида (ҳаво иситишнинг) паст ҳароратли занглаш интевсив амалгс ошади, шунинг учун бу металли ҳаво қиздиргичлар ўрнига диаметри 30-40 мм, қалинлиги 4 мм бўлган шишали қувурлар бўлган ҳаво қиздиргичга алмаштирилади. Бошқа бир фойдаланиладиган қиздиргич бошланғич РВП билан керамик иссиқлик алмашиши юзаси орқали амалга ошади. Бу ғишт блокларидан йиғилган тўғри тешикли ёки керамик қувурлардан йиғилган бўлади ва иссиқлик алмашинув жараёнини жадаллаштиради ҳамда оқимнинг турбулентлигини оширади.

Олтингугуртли мазут ёқилғисини ёқишда ва ёнганда чиқадиган газ маҳсулотининг ВНИИНП – 102 – ВНИИНП – 106 ишқори, сувли хлорли магний раствор ва бошқалар қўшилса, фойдаланиш муддати ошади. Бу қўшимчалар қиздириш юзасидаги олтингугурт кислотасини нейтираллаштиради, t_p камайтиради, бу эса зич жойлашган қатламни юмшаштиради ва осон тозаланилади. Суюқ қатлам мазутнинг ёниш жараёнини жадаллаштиради, мазут узатиш трактидаги қатламларнинг миқдорини камайтиради.
НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ

1. 
   Паст ҳароратли иситиш юзаларни сўзлаб беринг.
   
2. 
   Бир поғонали иситиш сиртларида ҳарорат фарқларининг тақсимланиши қандай бўлади?
   
3. 
   Икки поғонали иситиш сиртларида ҳарорат фарқларининг тақсимланиши қандай бўлади?
   
4. 
   Экономайзер нима учун ишлатилади?
   
5. 
   Экономайзер турларини келтиринг.
   
6. 
   Ҳаво иситгич нима учун ишлатилади?
   
7. 
   Ҳаво иситгич турларини келтиринг.
   

8. Паст ҳароратли юзаларнинг ишлаш шароитлари.
9. Паст ҳароратли юзаларнинг олтин гугурт коррозиясидан сақлаш усуллари