Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

90

---

БАҲО
РЕКЛАМА БЮДЖЕТИ
+
1
* 
+
•-
МАҲСУЛОТ СИФАТИ
+
ТАЛАБ
8-расм. Сабабий таҳлил диаграммаси.
Қайтма алоқалар диаграммаси — изланиш сабаблар- 
га тескари таъсирни кўрсатиш имконини беради. Бундай 
ҳолларда таъсирни аниқлаб берадиган «сиртмоқ» опера- 
цияси тўгри келмайди. М асалан, (9-расм) сотиш, фойда, 
савдо майдонлари ва бош қа маркетинг элементларнинг 
ички ўзаро алоқаси кўрсатилган. М айдонларнинг ор- 
тиқчалиги фирманинг харидорлар учун фрахтга чегирма- 
ни оширишга ва етказиб бериш вақтини тезлатиш га олиб 
келади. Шу билан бир вақтда чегирмани ошириш фойда- 
ни камайтиради.
М аркетингда қўлланувчи математик моделлар: чи- 
зиқли ва ночизиқ моделларга бўлинади. Ч изиқли модел- 
ларда ўзгарувчилар орасидаги барча муносабатлар тўғри 
пропорционалдир. 
Бош қача 
қилиб 
айтганда 
бир 
ўзгарувчининг рақамли 
катталикка ўзгариш и, 
бошқа 
боглиқ ўзгарувчининг доимий катталикка ўсиш ига олиб 
келади.
М асалан, ҳар бир рекламага сарфланган 100 доллар 
сотиш миқдорини 1000 долларга оширади. Бу чизиқли 
боглиқликдир. Л екин ҳаётда бундай боглиқликлар жуда 
кам ва уларни ҳақикатга етишнинг илк қадамлари деб 
баҳолаш мумкин. Баркарор ва динамик моделлар бир- 
биридан фарқланади. Биринчиси маркетингли масалалар- 
ни вақтни ҳисобга олмасдан ечишга, иккинчиси эса сис- 
теманинг мумкин бўлган аҳволини маълум вақт кузатиш
имконини 
беради. М исол учун, 
талаб ва таклифни 
боглиқлиги 
диаграммаси 
баҳоларни 
ўзгариш нинг
91

---

баркарор моде лини, ассортиментини ўзгариш и модели 
. динамик моделни акс эттиради. Чунки маълум вақтда 
хридор тахлаш ининг ўзгарш и кузатилмоқда.