Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти банк иши кафедраси

Айирбошлаш – бу кишиларнинг истак – хоҳишлари ва эҳтиёжлари маҳсули сифатида амалга ошириладиган жараён бўлиб, бунинг натижасида, томонлар эҳтиёжини қондириш мақсадида ихтиёридаги меҳнат маҳсулидан воз кечиб, зарур бўлган бошқа меҳнат маҳсули ўрнига беришдир. Айирбошлаш кишининг эҳтиёжи бўлган буюмга ега бўлиш имкониятини берадиган жараёндир.

• Айирбошлаш – бу кишиларнинг истак – хоҳишлари ва эҳтиёжлари маҳсули сифатида амалга ошириладиган жараён бўлиб, бунинг натижасида, томонлар эҳтиёжини қондириш мақсадида ихтиёридаги меҳнат маҳсулидан воз кечиб, зарур бўлган бошқа меҳнат маҳсули ўрнига беришдир. Айирбошлаш кишининг эҳтиёжи бўлган буюмга ега бўлиш имкониятини берадиган жараёндир.
• Демак, айирбошлаш “А” ва “Б” томонлар ўртасидаги ўзаро келишув натижасида содир бўладиган жараён бўлиб, “А” ўзига тегишли товар ёки хизматни “Б” томоннинг товар ёки хизмати учун беришдир.
• Модомики, ушбу алмашув жараёни икки томонга ҳам иқтисодий жиҳатдан фойдали бўлиб, “А” томон воз кечган товар ёки маҳсулот ўрнига ўзи учун зарур бўлган, ундан ҳам фойдалироқ товар ёки хизматни олади.
• Шунингдек, натурал хўжаликнинг ривожланиб бориши, жамиятда меҳнат тақсимотини шаклланишига олиб келган.
• Вақт ўтиши билан одамлар ўртасида маҳсулот айирбошлаш жараёни ривожланиб, ишлаб чиқаришнинг ихтисослашув жараёни рўй бера бошлаган.
• Хусусан, пулнинг вужудга келишида чорвачиликнинг деҳқончиликдан ажралиб чиқиши, кейинчалик ҳунармандчиликнинг шаклланиши жуда муҳим аҳамият касб етди. Ушбу даврда, одамлар ўртасида маҳсулотларни фаол айирбошлаш жараёни бошланди.

1. Қийматнинг оддий ва тасодифий шакли

• 1. Қийматнинг оддий ва тасодифий шакли
• А=B (бартер) ёки 1 қоп ун=1 қоп буғдой
• 2. Қийматнинг тўла ёки кенгайган шакли

10 қоп туз
10-15 бош қўй
20-30 бош эчки
2 бош буқа

Қийматнинг оддий шакли. Қийматнинг ушбу шакли натурал хўжалик тузумига хос бўлиб, маҳсулотларнинг ортиқчалиги вақти – вақти билан вужудга келган шароитда амал қилган.

• Қийматнинг оддий шакли. Қийматнинг ушбу шакли натурал хўжалик тузумига хос бўлиб, маҳсулотларнинг ортиқчалиги вақти – вақти билан вужудга келган шароитда амал қилган.
• Қийматнинг оддий шаклида ишлаб чиқариш ҳажмининг пастлиги, яратувчи ва олувчининг манфаатлари доимо ҳам бир – бирига мос келмаган айирбошлаш жараёнида маълум товарларгина иштирок этган.
• Асосий мақсад товарнинг қиймати эмас, балки унинг истеъмол қийматига қаратилган.