Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги темиз давлат университети

2.4. Ташкил этилган тўсиннинг конструкциялари


Деворчанинг маҳаллий устиворлигини таъминлаш. Курс лойиҳасида деворнинг эгилувчанлигини уни кўндаланг бикрлик қовурғалари билан мустаҳкамлаш шартидан қабул қилинади. Бу ҳолда кўндаланг қовурғаларни ҳар бир тўшама тўсин остига жойлаштириш тавсия этилади (8 – расм).
Агар ёрдамчи тўсинларни бир текислик бўйлаб жойлаштирилса улар шу кўндаланг қовурғаларга маҳкамланади. Жуфт бикрлик қовурғаларининг ўлчамларини қуйидаги шартлар асосида танлаймиз:
(19)




8-расм.Кўндаланг бикрлик қовурғаларини жойлаштириш схемаси

Кўндаланг бикрлик қовурғалари билан маҳкамланган деворнинг маҳаллий устиворлиги қуйидаги формула билан текширилади:

(20)

бу ерда нормал ва урунма кучланишлар қуйидагича аниқланади:

(21)
Ўзгартирилган кесим юзасидаги зўриқишлар ва унинг геометрик таснифи олдиндан аниқланган.
Критик нормал кучланиш:


(22)

бу ерда c_cr – коэффициентнинг қиймати 2–жадвалдан топилади.

(22`)


c_cr – коэффициентининг қийматлари
2 – жадвал.

.δ	≤ 0,8	1,0	2,0	4,0	6,0	10	≥ 30
сcr	30,0	31,5	33,3	34,6	34,8	35,1	35,5

Критик урунма кучланишнинг қиймати қуйидагича:

(23)
бу ерда: μ – деворча бўлинмасини катта томонининг кичик томонига нисбати, d – бўлинманинг кичик томони. Бу ерда бўлинма деб деворнинг қўшни қовурғалар орасидаги қисмига айтилади ва унинг ўлчамлари h_w ва a га тенг.
(19) формула бўйича текшириш бажарилади, агарда бикрлик қовурғалари қадами a ≤ 2h_w бўлса. Маҳаллий устиворлик шарти бажарилмаган ҳолларда ёрдамчи тўсинлар орасида қўшимча қовурғалар қўйиш ва қайтадан текшириш ўтказиш лозим.


9-расм. Тўсиннинг таянч тугуни схемаси



Тўсин таянч тугунини ҳисоблаш. Бош тўсин устунга пастки белбоғдан чиқиб турувчи таянч қовурға орқали таянади. Бу қовурғанинг таянадиган кўндаланг кесим юзаси йўнилган бўлиб, у орқали тўсиннинг таянч реакцияси устунга узатилади. Бир вақтнинг ўзида таянч қовурға, бикрлик қовурғаси вазифасини бажаради, унинг эни ва қалинлиги каттароқ бўлади.
Таянч қовурғаларининг энини белбоғ энига тенг қилиб b_op = b₁ танлаш лозим. Қоғурғанинг кўндаланг кесим юзаси унинг эзилишдаги мустаҳкамлиги шартидан аниқланади ва кейин унинг қалинлиги топилади:


, (24)

бу ерда: R_p – пўлатнинг эгилишдаги ҳисобий қаршилиги.

Аниқланган ўлчам сортаментга мос қалинликкача яхлитланади.


Белбоғ чоклари. Курс лойиҳасида пайванд чоклари конструктив равишда 2 томонлама 6 мм катетли қилиб бажарилади.


Монтаж чоки. Бош тўсинни ташишни қулайлигини таъминлаш мақсадида узунлиги бўйлаб 2 бўлакка ажратилади. Элементларнинг монтаж чоки пайванд билан бажарилади ва унинг ҳисоби талаб этилмайди.
Пастки чўзилувчи токчанинг уланиш жойининг мустаҳкамлигини таъминлаш мақсадида чок қия қилиб бажарилади.