Замонавий таълим тизимида қўлланилаѐтган ЭАТР орасида
виртуал стендлар ҳам муҳим ўрин тутади.
Бу турдаги ЭАТРдан фойдаланиш
тингловчиларга маълумот-
ларни визуал-кинетик қабул қилиш имкониятини беради.
ЭАТР орасида имитацион тренажѐрларнинг ҳам ўз ўрни ва
аҳамияти юқори.
Тингловчиларида ЭАТРтаълим йўналишилар бўйича касбий
кўникмаларни шакллантириш, кўникмаларнинг
малакаларга
айланишини таъминлаш мақсадида одатда ўқув-машқлантирувчи
имитацион виртуал тренажѐрлар қўлланилади. Таълим жараѐнида
бу турдаги тренажѐрлардан фойдаланиш қуйидаги имкониятларни
юзага келтиради:
Имитацион виртуал тренажѐр (ингл. “train” – “тарбия-
ламоқ”, “ўқитмоқ”, “машқ қилдирмоқ”) – электрон шакл-
даги ўқув-машқлантирувчи қурилма бўлиб, у ѐрдамида
меҳнат фаолиятининг реал шароити моделлаштирилади,
муайян фаолият (м: машина (механизм)ни бошқариш,
мураккаб станокда иш бажариш ѐки ҳарбий
техника
сирларини ўзлаштириш) кўникмалари шакллантирилади,
кўникмалар малакаларга айлантирилади ҳамда ҳосил
бўлган малакалар такомиллаштирилади
Виртуал стендлар –
1) реал объект, предмет, жараѐн, воқеа ва ҳодисаларнинг
электрон модели;
2) матн, расм, схема, жадвал, диаграмма ва б.
шаклдаги
ахборот, жараѐн ҳамда виртуал муҳитларни яратиш, сақ-
лаш, ишлов бериш, рақамлаштириш ва тизимли равишда
амалга оширишни ифодаловчи
компьютерли восита
Рақамли видео лавҳалар – ўқув модули (ўқув фани)
бўйича билим, кўникма ва малакаларни ўзлаштиришга
ѐрдам берадиган маълумотларни ўз ичига олган 3D
ўлчамдаги замонавий ўқув манбаи
46
Вазифалари нуқтаи назаридан ўқув имитацион виртуал
тренажѐрлар тўртта гуруҳга ажратилади. Улар (14-расм):
14-расм. Имитацион виртуал тренажѐрларнинг турлари
Тренажѐрлар тингловчиларда махсус машқлар орқали амалий
кўникмалар ҳосил қилишга мўлжалланиб, машина (механизм)
Асосий турлари
Муолажали
тренажѐрлар
Гуруҳли
тренажѐрлар
Вазифавий
тренажѐрлар
Мажмуавий
тренажѐрлар
Муайян ускуна,
механизм ва
машиналарда
ишлаш кўник-
маларини
шакллантирувчи
тренажѐрлар
Индивидуал
фаолият кўник-
маларини шакл-
лантириш, тех-
нологик жа-
раѐнни бошқа-
риш, штатли,
штатсиз ѐки
аварияли ҳо-
латларда қўл-
ланиладиган
тренажѐрлар
Мураккаб ҳо-
латларда амалий
кўникмалар ҳо-
сил қилишга
мўлжалланган,
бир бригада тар-
кибида турли
ҳолатларда
қўлланиладиган
тренажѐрлар
Турли ҳолат-
ларда бир неча
гуруҳ (гуруҳ-
лар, бригадалар,
бўлимлар ва
ҳ.к.) томонидан
маҳсулот ишлаб
чиқилишни
имитациялашга
мўлжалланган
тренажѐрлар
1) реал ишлаб чиқариш фаолиятига мос келувчи ҳажм, психологик
ҳамда мантиқий-таркибий тузилма моҳиятга кўра ўқув ахборотини
тўла тақдим этилишини таъминлайди;
2) ўқув ахборотларининг тезкор янгиланишини инобатга олган ҳолда
уларни тақдим этиш тезлигини зарур даражада бўлишига
кўмаклашади;
3) таълим олувчиларга бажарилаѐтган иш-ҳаракат ѐки фаолият
сифати ҳақидаги маълумотни беришда тезкорликни таъминлайди;
4) ишлаб чиқариш устасига ўқувчи фаолиятини назорат қилиш ва
унга зарур ўринларда маслаҳат, йўналиш ҳамда кўрсатмалар бериш
имкониятини яратади
47
дастгоҳ, электр занжири,
электр асбоб, самолѐт, кема ва ҳ.к.да
ишлашни синаб кўриш, нуқсонларни бартараф қилиш,
тузилишини ўрганиш каби вазифаларни бажаради.
Имитацион виртуал тренажѐрлар қуйидаги вазифаларни
бажаришга хизмт қилади (15-расм):
15-расм. Имитацион тренажѐрларнинг вазифалари
Имитацион виртуал тренажѐрларнинг
энг асосий дидактик
имкониятлари қуйидагилардир:
Ўқув-машқлантирувчи имитацион виртуал тренажѐрлардан
қуйидаги мақсадларда фойдаланиш мумкин:
1) таълим олувчиларда назарий билимлар асосида муайян
иш-ҳаракат ѐки фаолиятни бажаришга оид
амалий кўникмаларни шакллантириш;
2) таълим олувчиларнинг меҳнат ва касбий тайѐргарлигини ташҳислаш ва
касбга йўллаш;
3) ақлий, моторли ва сенсомоторли
кўникмаларни шакллантириш;
4) ишчи жараѐнини бажариш ритми ва
таьлимнинг кетма-кетлигини таьминлаш;
5) кўникмалар мажмуини ҳосил қилиш;
6) ташхислаш малакасини шакллантириш;
7) тажриба шароитида иш малакасига ўргатиш.
8) ўзлаштирилган кўникмаларни янада такомиллашувини таъминлаш;
9) ҳосил бўлган кўникмаларни малакага айлантириш;
10) таълим олувчиларни улар эга бўлган мавжуд малакалар асосида муайян
иш-ҳаракат ѐки фаолиятни мустақил бажаришга тайѐрлаш
Вазифалар
Ташкил этиш
(алгоритмлар,
йўриқномалар,
ахборот-техно-
логик хариталар,
ўрганувчи дас-
турлар ва
тренажѐрлар)
Ахборот бериш (дарслик, диа-
фильм, маълумотномалар, диа-
позитив, магнит ѐзув, транспорант,
видеоѐзув, алгоритм, йўриқнома,
кинофильм, технологик харита,
ўрганувчи дастур, тренажѐр ва
ўқув плакатлари
Бошқариш
(тестлар,
ўрганувчи
дастурлар ва
тренажѐрлар)
48
Таълим жараѐнида имитацион виртуал тренажѐрлардан
фойдаланишда уч турдаги йўриқномаларга мувофиқ иш кўрилади.
Уларнинг ҳар бири муайян вазифани бажаришга хизмат қилади.
Жумладан:
Do'stlaringiz bilan baham: 
