Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Тарих факультети Ижтимоий фанлар кафедраси

3.
 
Ижтимоий таъминот: тушунча ва моделлар. 
 
 
Таянч атамалар 
Жамият, ижтимоий иш, ижтимоий таъминот, ижтимоий ходим, филантроп 
жамиятла, ижтимоий тизим, тарихий тараққиёт. 
 
Жамиятнинг ривожланганлик даражаси одатда жамиятдагикексалар ва 
болаларнинг аҳволига, уларнинг ўзини қандай ҳис этишига, ёрдам ва қўллаб-
қувватлашга муҳтож бўлган барча одамлар тоифасига давлатнинг қандай 
муносабатда бўлишига қараб белгиланади. Ижтимоий заиф кишиларга, яъни 
кексалар, ногиронлар, ёлғиз, ночор кишилар ва аҳолининг бошқа 
тоифаларига 
ёрдам бериш жамиятнинг юксак маънавияти ва маданийлигидан далолат 
беради. 
Яқинларига ёрдам бериш, ҳамдард бўлиш ва хайр-эҳсон қилиш азалдантурли 
мамлакатлар халқларига хосдир. Ушбу фазилатлар Ўзбекистон ҳалқига 
ҳам хос бўлиб, миллий қадриятлар, анъаналар ва урф-одатларнинг асосини 
ифодалайди. Уларни эса асраш ва ривожлантириш зарур. Бу одамлар, 
айниқса 
ёшлар онгида инсонпарварлик ва демократик қадриятларни мустаҳкамлаш 
зарурлиги билан узвий боғлиқ янги ижтимоий муносабатларни 
шакллантириш 
босқичига чиққан бир паллада айниқса муҳимдир. Мамлакатни ислоҳқилиш, 
бозор муносабатлари қарор топаётган шароитларда жамиятдаги ҳар бир 
кишининг муносиб ҳаёт кечиришини таъминлаш сифатида тушуниладиган 
миллий-давлатчилик манфаатлари устуворлиги миллий мустақиллик 
мафкураси асосига айланмокда. Жамиятнинг барча қатламлари ижтимоий 
бирдамлиги ва жавобгарлиги бунга эришишнинг зарур омили ҳисобланади1. 
Ижтимоий ишни касб ва академик фан сифатида ўрганиш мазкур ҳолатда 
ниҳоятда муҳим ва фойдалидир. Мамлакатимизда янги 
«ижтимоий ходим»
касбига эҳтиёжни шакллантириш аҳоли ижтимоий заиф қатламларининг у 
ёки 
бу тоифаларига нисбатан ижтимоий иш амалиёти билан шуғулланадиган, 
уларга ҳар томонлама ёрдам кўрсатадиган муассасалар,ҳалқаро ва жамоат 

---

ташкилотларининг кенг тармоғи ташкил этилиши билан изоҳланади. 
Дунёнинг кўпчилик мамлакатларида ижтимоий иш институт юз йилдан 
ортиқ 
вақт мобайнида фаолият олиб бормоқда ва жаҳоннинг етакчи 
университетлари бундай тайёргарликни амалга оширади. 
Ижтимоий иш ижтимоий ҳодиса сифатида кенг маънода ижтимоий 
ёрдамнинг ўзига хос моделини ифодалайди. Буни жамият ижтимоий, сиёсий 
ва маданий тараққиёт хусусиятларига қараб аниқ бир тарихий даврда амалга 
оширади. Тор маънода ижтимоий иш шахсий ва ижтимоий қийинчиликларни 
енгиб ўтишда одамларга, ижтимоий гуруҳларга ёрдам беришга 
йўналтирилган 
ижтимоий зарур фаолиятдир. 
«Ижтимоий иш»
- бутун жаҳонда қабул 
қилинган инсоннинг инсонга муносабатини, инсоннинг жамиятга 
мослашишини енгиллаштириш учун қаратилган фаолиятни англатувчи 
ифодадир.Бу иш минг йиллар олдин хайрия ва инсонларнинг диний бурчи 
сифатидаюзага келиб, ХХ асрда махсус тайёргарликни талаб қиладиган 
касбга айланди
1
.Келажакни тадқиқ эгиш халқаро академияси томонидан 
амалга оширилаётган«Жаҳон мамлакатлари 2002-2010 йилларда - муаммолар 
ва ечимлар»лойиҳаси иштирокчилари тахмин қилаётгандек, ХХ асрда 
“