Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Тарих факультети Ижтимоий фанлар кафедраси

 
 
 
 
 
4-Мавзу: Европа мамлакатларида аҳолини ижтимоий ҳимояси. 

---

АҚШ аҳолисини ҳимоя қилиш тизими. 
Режа: 
1.Ёшлар учун ижтимоий хизматлар. Ёшлар ва болаларнинг ижтимоий 
ҳимояси. 
2. Оилалар билан ижтимоий иш. Оилавий терапия. 
3. Амалий ижтимоий иш босқичлари. 
4. Саломатлик тушунчаси. ногиронлар ва уларнинг оилалари билан 
ижтимоий иш. 
 
Таянч атамалар 
Қадрият, адолат,ҳуқуқ, ижтимоий иш, ижтимоий таъминот, ижтимоий ходим, 
филантроп жамиятлар, ижтимоий тизим, тарихий тараққиёт
,
хайр-эҳсон. 
 
 
АҚШда ижтимоий ишнинг касбга айланиши муҳтожларга хайр-эҳсон 
қилиш ортишига олиб келди. Диний, дунёвий, тадбиркорлик, кўнгилли, 
ҳукуматгуруҳлари ва бошқамуҳтожларга ёрдам кўрсатувчи гуруҳлар 
ночор одамларга маблағ, озик-овқат, дори-дармонлар ва бошпана ажратди. 
1890-йиллар бошида йирик шаҳарларда хайрия ташкилотлари 
фаолиятини йўлга солувчи жамиятлар очилди. Улар шаҳар ҳокимияти
вакиллари, тадбиркорлар, черков хизматчилари ва сиёсий етакчилардан 
иборат директорлар кенгаши ёрдамида барча маҳаллий хайрия ишларини 
мувофиклаштирди. Муҳожирлар кўп тўпланган шаҳарларда 1880 йилда 
бошланган «Уй-жойларга кўчириш учунҳаракати» АҚШда ижтимоий 
ишнинг касбга айланиши учун бошқа бир асос вазифасини бажарди. Жейн 
Аддамс томонидан асос солган Чикагодаги Халқ уйи улар ичида энг 
машҳури эди. Жейн Аддамс билан бирга «ночорлар орасида яшаш»ни
мақсадқилган бошқа маъумотли аёллар ҳам бор эди. Улар ночор муҳожирлар 
кварталларида Уйлар ташкил этди, у ерда машғулотлар ўтказди, мазкур 
кичик туманларда яшайдиган камбағал муҳожирлар фарзандларига 
маслаҳатлар берди1.Шу билан бир вақтда фаолиятнинг янги турлари, 
масалан, (Тҳе сеттлемент ҳоусе мовемент) - АКШ ва Англиядаги муҳожирлар 
учун манзилгоҳлар ташкил этадиган сепльментлар ҳаракати пайдо бўлди. 
Германия, Финляндия, Швецияда давлат хизматчиларининг хусусий 
иштирокида ночорларга ёрдам берувчи Эльберфельд тизими (Елбcрфелд 
Сйстем) пайдо бўлди. Ўз номини Эльберфельд шаҳри номидан олган 
Эльберфельд тизими тамойилларига қуйидагилар асос қилиб олинган эди: 
• хусусий масалаларни кўриб чикишда ҳар бир васийликнинг
мустақиллиги ва умумий йўналишнинг марказлаштирилиши; 
• ҳар бир эҳтиёжмандни батафсил текширишда ёрдамни индивид 
уаллаштириш; 
• жамиятнинг барча қатламларини ночорларга бошпана ва озиқ-овқат 
беришга жалб қилиш. 

---

вақтўтиши билан иш усуллари ва шакллари ўзгарди, Бироқ ижтимоий 
ёрдам кўрсатиш ижтимоий ишнинг бош тамойиллигича колмокда. 
Ушбу даврда Буюк Британияда қашшоқлик бўйича қўлланма жорий 
этилади, 1834 йилда ночорларга ёрдам кўрсатиш тартибга солинган махсус 
қонунчилик (Поор Лаwс) қабул қилинади. Швецияда ХВИИИ аср 
ўрталарида 
икки йўналишда ночорларга ёрдам кўрсатилади: касалларга бошпана ва 
озик
10
■
овкат бериш ҳамда ночорларга ёрдам бериш. 1847 йилда қабул қилинган 
ночорларга бошпана ва озиқ-овқат беришнинг шакллари ва усуллари 
тўғрисидаги қарор бу йўналишда янги қадам бўлди. 1862 йилдаги
муниципалислоҳотлар 
ночорларни 
бошпана 
ва 
озиқ-овқат 
билан 
таъминлашни черковданажратди, бунинг натижасида у муниципал объектга 
айланди.Европанинг кўпчилик мамлакатларида судланганлар ва камоқда 
сақлашжойларидан озод этилганларга махсус давлат ёрдамлар, касалларга 
махсусқараш тизимлари, кар ва соқовларга махсус ёрдам, аҳолини мажбурий 
давлат муниципал ўқитиш, иш билан таъминлаш б Уйича хусусий ва
муниципалвоситачилик шакллари ишлаб чиқилган. Жумладан, 1880 йилда 
муҳтожларгаёрдам кўрсатадиган Германия конгресси ташаббўси билан 
ночорларга ғамҳўрлик қиладиган Германия хайрия иттифоқи тузилди. 
1919 йилда у Германия давлат ва хусусий васийлик иттифоқи деб қайта 
номланди. 
Ижтимоий қонунчилик мазкур соҳани бошқарадиган давлат органлари 
ҳамда уларнинг ҳўзўридаги муассасалар фаолият олиб борадиган ҳуқуқий 
доираларни белгилади. Ушбу муассасаларнинг на мансабдорлар аппарати, на 
хайрия ташкилотлари аъзолари ёрдамга муҳтож одамларга ёрдам
кўрсатишбўйича оддий билимларга эга эмасди. 
ХИХ аср охирида муҳтожларга ёрдам кўрсатиш соҳасида кучли 
ижтимоий 
ташкилотлар тузилиб, ижтимоий муаммоларни енгиллаштириш бўйича 
уларнинг саъй-ҳаракатлари черков ва хусусий шахслар фаолияти билан, 
Англия ваАмерика Кўиша Штатларида улар бевосита ёрдамга муҳтожлар 
биланишлайдиган Ижтимоий хайрия ташкилотлари билан тўлдирилди. 
Муҳтожларга ёрдам кўрсатиш соҳасида эришилган мўваффакиятларга 
карамай, унингарбоблари профессионал эмаслиги ижтимоий муаммоларни 
ҳал қилишда 
одамларга самаралирок ёрдам бериш имконини бермади. Шу билан бирга, 
10
1 Русин Т. Профессия социального работника в США. В кн.: Гендерный калейдоскоп. - М.: 
А кадемия.2 0 0 2 .- С. 504-505.Социальная работа: теория и практика. - М.: ИНФРА. 2002. - С. 385 
' Социальная работа. - Ростов-на-Дону: Феникс. 2003. - С.40. 

---

давлат ижтимоий таъминотига эҳтиёж пайдо бўлди, чунки диний
ташкилотларва хайрия муассасалари ижтимоий соҳадаги катта 
ҳаражатларни қоплайолмаётган эди. 
ХИХ аср охирида Европа мамлакатлари ва Америкада юзага келган 
муҳтожларга давлат томонидан ёрдам кўрсатиш тизими қуйидаги иккита 
асосий элементни ўз ичига олган эди. Булар: қонунчиликни 
ривожлантириш; 
махсус органлар ва муассасалар ташкил этиш. 
Ижтимоий ходимларни тайёрлайдиган биринчи шахс юртлари хайрия 
ташкилотлари томонидан ташкил этилди. 1896 йилда деярли бир
вақтда 
Англия ва Германияда курслар очилди. АКШда 1898 йилда Нью-Йорк 
филантропия мактабида махсус ходимларни тайёрлаш йўлга қўйилди. 
ПировардидаКолумбия университети Ижтимоий иш мактабига айланган 
Нью-Йоркфилантропия мактаби муҳтожларга ёрдам кўрсатадиганлар учун 
бир йиллик ўқитиш дастурини таклиф этди. Грэм Тейлор ва унинг 
ҳамкасблари томонидан 1903 йилда ташкил этилган Чикаго фуқаролик
ҳуқуқи ва филантропиямактаби ҳам Шундай дастурни таклиф этди.
вақтўтиши билан у ижтимоийхизмат кўрсатишни бошқариш мактаби 
номини олган Чикаго университети бўлинмасига айланди. 
Фарб мамлакатлари жамоатчилиги онгида муҳтожларга ёрдам кўрсатишни 
профессионал даражага олиб чиқиш ғояси тобора якколрок англаб етилмокда 
эди. Бу ғоя ХИХ аср оҳирида ижтимоий ходимларни тайёрлайдиган 
жаҳонда 
биринчи институтга асос солиниши амалга оширила бошланди ва ў 
амстердамлик бир гуруҳ, ижтимоий ислоҳотчиларга тааллўкли бўлди. Улар 
1899йилда Ижтимоий ходимларни тайёрлаш институтига асос 
солдилар.Институтдастурида кейинчалик ижтимоий иш номини олган ишга 
ўзларини бағишлашни ҳоҳлаган эркаклар ва аёллар учун кўндўзги назарий
ўқитиш ва амалийтайёгарликнинг тўлиқ икки йиллик курси кўзда тутилди. 
Х Х асрда ижтимоий ишнинг ривожланииш. ХХ асрнинг биринчи ярми 
давлатнинг роли кўчайиши ва «умумий фаровонликка асосланган давлат» 
назарияси ва амалиёти ривожланиши билан изоҳланган ижтимоий ишнинг 
институтлашиши билан ажралиб туради.Одатда уларнинг асосий ҳуқуқ ва 
эркинликларини шакллантириш, меҳнатга расман ҳак тўлашни жорий этиш, 
касб-ҳўнар шахс юртларини ташкил этиш 
ижтимоий ходимлар касибга дойр фаолиятининг бошланиши ҳисобланади. 
Гарчи ижтимоий ходимларни касбга тайёрлайдиган биринчи 
иҳтисослашган 
шахс юртлари айтиб ўтилганидек, Нидерланияда, сўнгра АҚШ, Буюк 
Британия ва Германияда ташкил этилган бўлса-да, «ижтимоий ходим» 
касби 
дастлаб АКД1да, сўнгра Еарбий Европа мамлакатларида ижтимоий макомга 

---

эга бўлди. Биринчи ва иккинчи жаҳон ўрўшлари орасидаги даврда ижтимоий 
иш мактаблари Осиё, Яқин ва Ўрта Шарқ, Шарқий Европа ва бироз 
кейинрок, 
Африка мамлакатларида очилди. 
1910 йилда янги ҳаракат Европа ва Америкада ижтимоий фаолиятга 
иҳтисослашган 14 та мактаб ташкил этилишига олиб келди. 1920 йилда 
Лотин 
Америкасидаги биринчи ижтимоий иш мактаби Чилида очилди“. 
30-йилларда ижтимоий ходимларни тайёрлайдиган мамлакатлар сони 
ўсиши давом этди. учинчи дўнё мамлакатларида анъанавий
иқтисодиётининг 
асосларини барбод қилган бозор муносабатлари тизимига жалб этилиши 
натижасида ижтимоий иш Шарқ мамлакатларига ҳам кириб келди. 1936 
йилда 
Ҳиндистонда Ижтимоий фанлар институти таъсис этилди, Мисрда эса 
ижтимоий ишнинг биринчи курслари пайдо бўлди. Шундайқилиб, махсус 
тайёрлаш ва моддий такдирлашга йўналтирилган ҳолда муҳтожларга ёрдам 
бериш касбга айланди. 
Биринчи ижтимоий ходимлар мўҳожирларга инглиз тилини ўқитишдан 
тортиб, то саноати ривожланган жамиятда иш топиш учунзарур бўлган 
кўникмаларга эга бўлишда ёрдам беришгача кенг кўламли муаммолар билан 
шуғулланганлар. Улар ижтимоий адолатсизликка барҳам беришга, 
ўзмуаммоларини самарали ҳал қилишда одамларга ёрдам беришга 
интилдилар. 
Ижтимоий ходимларнинг касбга дойр манфаатларини ифода этган 
биринчи ташкилот Америка Кўшма Штатларида пайдо бўлди. Бў 1917 
йилда 
ташкил этилган Ижтимоий ходимларнинг миллий биржаси эди. 
Кейинрок 
ижтимоий ходимларнинг бошқа касбга ўқитадиган ташкилотлари 
пайдо бўлди 
(тиббиёт ходимлари, ўқитувчилар). 1921 йилда улар биринчи бўлиб р
Уйхатдан 
ўтказилган Америка ижтимоий иш уюшмасига бирлашди. 
Ижтимоий иш тузилмаларини ташкил этиш жараёни Ғарбнинг бошқа 
мамлакатларига ҳам татбик этилди. 1928 йилда Парижда Ижтимоий 
фаровонлик б Уйича ҳалкаро кенгашга бирлашган Европанинг етти 
мамлакати миллий 
уюшмалари ташкил этилди. 
Бўгўнги ижтимоий ходимлар ўтмишдошларининг саъй-ҳаракатлари 
муҳтожларга ёрдам кўрсатишга каратилган эди. Факат ХХ асрда ижтимоий 
таъминотнинг методи, уларга мўвофик таҳлили ва йўллари таърифига 
жиддий 

---

эътибор каратилди. Улар ёрдамида хайрия ва жамоат ташкилотлари ўз 
мақсадларини жамиятнинг прагматик мақсадларига мўвофиклаштириши 
мумкин эди. АКШда Мэри Ричмонд биринчи бўлиб бўни амалга оширди. Ў 
эътиборни индивидга ва ўнинг оиласига каратиб, хайрияни метод билан 
боглади. 1915 йилда чоп этилган «Илмий ижтимоий иш» асарида Мэри 
Ричмонд ижтимоий ходимлар ҳал қилишига тўгри келган ижтимоий иш 
сифати баҳолари сҳемаси тўпламини, ижтимоий муаммолар ташҳисини 
таклиф этди. Бўмуҳтожларга ёрдам кўрсатишнинг турли шаклларини 
англашга таянган аҳлокий-терапевтик ижтимоий иш яратилишига олиб 
келди. 
Янги метод 1917 йилда «Ижтимоий ташҳис» китобида олим томонидан 
батафсил таърифлаб берилган ва ижтимоий таъминот дас турлари 
самарадорлигининг ошишига кўмаклашган. Мэри Ричмонд ҳам мижознинг
шахси, 
ҳам ўнинг ижтимоий ҳолати сифатида баҳолашни назарда тўтўвчи ўзининг 
ижтимоий ташҳис методини батафсил таърифлаб берди. М. Ричмонд 
кейинчалик терепевтик номини олган ижтимоий иш модели асосчиси 
ҳисобланади. 
Ушбу моделга мўвофик ҳар бир алоҳида ҳолатда баҳолаш, ижтимоий ташҳис 
қ Уйиш ва ўнинг асосида даволаш методини танлаш кобилияти ижтимоий 
ходим фаолиятида энг муҳимҳисобланади. Ночорликни касаллик деб 
ҳисоблаган Ричмонд врач ва ижтимоий ходим фаолияти ўртаеида 
ўҳшашликни келтирди. 
Ў ижтимоий ёрдамни чора-тадбирлар комбинацияси деб карайди, ҳам 
мижознинг, ҳам ўнинг ижтимоий мўҳитининг ўзгариши уларнинг натижаси 
ҳисобланади. Мэри Ричмонд ижтимоий тадбирларни иккита бир-бирини 
тўлдириб борадиган методга ажратди: даволашнинг билвосита методи ва 
даволашнинг бевосита методи. Билвосита метод инсоннинг ташки мўҳитига 
таъсир қилишдан, ечимлар ишлаб чикиш учунўни фаол саъй-ҳаракатларга 
ўндаш мақсадида мижознинг ўзига таъсир қилишдан иборат эди. Ушбу 
мўмтоз асарда қуйидагилар кайд этилган: «Яҳши ижтимоий ходим 
кишиларниқашшоқликдан кўт қариш билан шуғулланмай, балки ўмўман
қашшоқликкабарҳам бериш ҳакида Уйлайди»1. М. Ричмонддан кейин 
«ўрганиш, ташҳис,даволаш» иарадигмаси ижтимоий ишда асосий 
парадигмага айланди. 
3. Фрейд ва ўнинг издошларининг 20- 30-йиллардаги псиҳоаналитик гоялари 
ижтимоий ишнинг псиҳодинамик назариясини биринчи ўринга олиб чикди. 
Жумладан, В. Робинсон ўзининг «Ижтимоий ҳолатда ўзгарган псиҳология» 
асарида фаолият социал методининг янги псиҳологик тўшўнилиши пайдо 
бўлганини биринчи бўлиб пайкади. 
ХХ асрнинг биринчи чораги псиҳматрик методлар ва псиҳоанализнинг 
ўстўнлиги остида ўтДн- Ижтимоий иш биология, иқтисодиёт, тиббиёт, 
псиҳиатрия, социология, статистика, антропология, педагогика, ижтимоий 

---

псиҳологияга таяниши керак деб ҳисобланди. Ўшандан бери бўр Уйхат кўп 
ўзгаришларга ўчрамади. 
ХХ асрнинг иккинчи ярмида тизимли, комплекс ёндашув асосий ўринга 
кўтарилди. Эндиликда ижтимоий ходимдан бир соҳадаги тор иҳтисослик 
эмас, балки ўниверсализм, турли методларни ва соҳаларни 
мўжассамлаштириш талаб этилди. Бир вақтнинг ўзиДа методик 
маданиятга, ишончли 
эмпирик маълумотларга эҳтиёж пайдо бўлди. 
АК^Шда ижтимоий ҳимоя тизими. Социологлар ижтимоий колокларга 
киритилган аҳоли гуруҳларига эътибор иқтисодий пасайишлар даврида 
ортишини ва фаровонлик даврида камайишини кайд этди. Жумладан, 
АКШда 
30-йиллардаги бўюк тургўнлик даврида ва ижтимоий муаммолар жўда 
кўпчилик кишиларга даҳл қилган 60-70-йилларда ижтимоий ходимлар 
комплекс ёндашув ёрдамида бир вақтнинг ўзида кўплаб одамлар 
муаммоларини енга олди. АКШ Президента Ф. Рўзвельт тазйики остида илк 
бор 
ишсизликни миллий муаммо деб карай бошладилар. Фавкўлодда ёрдам 
б Уйича вақтинчалик бошқарма ташкил этилди. Ў замонавий 
Американи 
тўбдан ўзгартирган машҳўр «Янги йўналиш»га пойдевор яратиб берган 
давлат 
дас турларини ишлаб чикиш учун хусусийхизмат соҳаларидан яҳши таълим 
олган ижтимоий ходимларни таклиф этди. Ф. Рўзвельт ишсизларга давлат 
ёрдамини хайр-садака ва хайрия эмас, балки ҳар бир фуқаронинг 
маданиятли 
жамиятда энг кичик турмуш даражасига ўмид қилиш ҳуқуқига асосланган 
ижтимоий адолат деб ҳисоблаган. 
1964 йилда Президент Л. Жонсон янги иқтисодий ва сиёсий вазиятда 
ўзининг «Бўюк жамият» дас тури доирасида Сенат ва Конгресс вакиллари 
Палатасига қашшоқлик ва саноат даври билан боғлиқмуаммоларга 
каратилган бир катор қонун лойиҳаларини кўриб чикишни таклиф қилди. 
Меҳ,нат 
ресўрсларини муҳофаза қилиш б Уйича махсус президент комиссиясининг 
«Миллатнинг учдан бир қисми: ҳарбий хизматга яроқсиз бўлган ёшлар 
тўғрисида маърўза» деб номланган маърузасида қашшоқликка учраш 
йўлидаги кўпчилик кийинчиликлар кўзга ташланар эди. бошқа материаллар 
билан биргаликда маърўза иқтисодий имкониятлар тўғрисидаги
қонунучун асос бўлиб хизматқилди. 
Ҳозирги вақтда АКШдаги ижтимоий иш тузилмаси жиддий ўзгармокда. 
Аклий заиф мижозлар билан ишлашга эътибор кўчайтирилмокда ва 
қашшоқлик билан шуғулланадиган ижтимоий ходимлар сони 
камаймокда. 

---

1995 йилдаёк маҳоратли ижтимоий ходимларнинг 47 фоизи ўз 
фаолиятининг 
мазмун-моҳияти тўғрисидаги саволга жавоб берар экан асосан оила 
аъзоларининг шахсий хулқ-атвори муаммолари ёки ўмўман оиладаги 
ўзаро муносабатлар билан шуғулланаётганликларини маълўм қилдилар. 
Уларнинг 2,5 фоизидан камроги даромадлар, Уй-жой, иш билан таъминлаш 
соҳасидаги муаммоларни ҳал қилиш, шўнингдек жиноятни, гиёҳванд 
моддалар ва алкогол истеъмол қилишнинг олдини олиш билан боғлиқ 
фаолиятни кўрсатдилар. 
Ижтимоий фаолият бўлимларини битирган талабалар ҳам псиҳоанализ ва 
руҳий терапия соҳасидаги иҳтисосликка катта кизикиш билдирмокда, 
ижтимоий шарт-шароитларни ўзгартириш билан боғлиқ фаолиятга 
кизикиш 
иккинчи ўринга тушиб колмокда. 
Охиргиўн йилликларда АҚШда секторлар бўйича ижтимоий ходимларни 
иш билан таъминлаш тизимида жиддий ўзгаришлар кўзатилмокда. 
Мамлакатда ижтимоий ходимлар орасида ўтказилган сўровларга 
қараганда, уларнинг кўпчилиги ижтимоий секторни тарк этмокда. Жумладан, 
аввал уларнинг 51фоизи жамоат (федерал, давлат, диний, муниципал) 
секторида меҳнат қилган. 
Бугунги кўнда вазият ўзгарди - хусусий тижорат секторида иш билан банд 
бўлганлар сони ўч баравар кўпайди. А^Ш да ижтимоий сервиснинг катта 
кисми иҳтиёрий бирлашмалар ( ҳукуматга қарашли бўлмаган
ташкилотлар) 
билан, Бироқ кўпинча ҳукумат билан шартнома асосида таъминланади. 
Шунга ўҳшаш кўпчилик хусусий амалиётчиларга ҳукумат томонидан 
ажратиладиган суғурта оркали ҳак тўланади. 
Турли бирлашмалар, кичик ва йирик фирмалар якка фаолият олиб боради 
ёки ижтимоий иш билан шуғулланиш учун мўлжалланган ҳукумат 
шартномаларини излайди. 1982-1995 йилларда « хусусий амалиёт» билан
шуғулланганижтимоий ходимлар сони энг кўпчиликни ташкилқилиб, 11 
фоиздан 20 фоизга ўсган. Жами ижтимоий ходимлардан 45 фоизи 
иккиламчи иш билан шуғулланганликларини, яъни тўлиқ бўлмаган иш
кунида ишлаганликларини кайд этдилар. хусусий амалиётда мижоз одатда 
ишнинг ҳар бир соати учунҳак тўлаб, ижтимоий ходимни ёллайди.Ҳозирги 
замон ижтимоий ходимига к Уйиладилган талаблар сезиларли даражада 
ошди ҳамда руҳий ва жисмоний кийинчиликларни енгиллаштирадиган дас 
турларни ўз ичига олди. Ижтимоий иш иқтисодий, ижтимоий ва маданий 
сиёсатнинг бир кисми ҳисобланади ва ижтимоий оғир аҳволни 
енгиллаштиришга ва олдини олишга, тегишли ижтимоий сиёсат ва ижтимоий 
таъминотни ривожлантиришга каратилган. Пенсильвания университети 
ижтимоий иш мактаби асосчиси Элизабет Смолийнинг фикрича, ижтимоий 

---

иш амалиёти ижтимоий фаровонликнинг демократик тамойилларини 
камбагал аҳоли катламииинг «имтиёзи »дан кўра кўпрок « ҳуқуқи» 
сифатида акс 
эттиради. Шў билан бирга ижтимоий ходимлар одамларга ёрдам 
берадиган, 
ижтимоий кескинликни камайтирадиган кишилар деб қаралиши одати 
сакланган. Инсоннинг бошқа одамларга ва жамиятга муносабати, 
шўнингдек, 
жамиятнинг шахсларга ва гуруҳларга муносабати ҳали ҳам муҳим 
аҳамиятга эга. Америка ижтимоий ҳимоя тизими аник ифодаланган икки 
йўналишга,ижтимоий суғурта тизимига ва ижтимоий ёрдам тизимига эга. 
Ижтимоий суғурта дас турлари юкори ижтимоий мақомга эга, чунки маошга 
яшайдиган барча кишилар мунтазам равишда тегишли фондларга солиқ 
тўлайди. Бу тизим иқтисодий фаол аҳолини асосий ижтимоий ҳавф-
ҳатарлардан, кексаликдан, бокўвчисидан айрилишдан, ногиронликдан, 
касалликлардан, 
ишлаб 
чиқариш 
жароҳатларидан, 
ишсизликдан 
ҳимояқилади.Ижтимоий ёрдам АКШдаги ижтимоий ҳимоя тизимининг 
иккинчи йўналиши ҳисобланади. АКШдаги ёрдам тизими бир қанча йирик 
ва кўплаб кичик дастурларни ўз ичига олади. Ушбу дастурлар бўйича
қашшоқликда кўн 
кечирадиган одамлар пул маблаглари, озик-овкат, қарзга бериладиган уй-
жой,таълим олиш учун ёрдам олади ва касбга ўқитилади. Расман 
белгиланган қашшоқлик даражасидан паст даражада кўн кечирадиган 
кишилар ижтимоийёрдам олишга ҳакли. АКД1 аҳолисининг таҳминан 12-15 
фоизи ижтимоий ёрдам оладиган кишиларни ташкил этади. 
«Фаровонлик», «таъминот», «кўмак» маъноларини англатадиган Wелфаре 
(«Вэлфер») дас тури энг машҳўр моддий ёрдам дас турларидан бири 
ҳисобланади. Публиc Ассистанcе дас турнинг бошқа бир номидир. Дастур 
федерал ҳукумат томонидан молиялаштирилади ва кўпинча штат ва шаҳар 
бюджета ҳисобидан тўлдирилади. турлиҳолатларга караб (ишдан айрилиш, 
ишсизлик бўйича ёрдамнинг йўқлиги, ёш болали ёки ёлгиз она, ота) маълўм 
даражада барқарор даромад манбаига эга бўлмаслик ижтимоий таъминот 
дас турларидан кўмак олиш шарти ҳисобланади.