Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти «банк иши» кафедраси

20.5. Халқаро ҳисоб – китобларни ташкил этилиши, шакллари, уларни қўлланиши
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 – йил 7 – февралдаги Ўзбекистон Республикани янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисидаги фармонида “ –Халқаро иқтисодий ҳамкорликни янада ривожлантириш, жумладан, етакчи халқаро ва хорижий молиявий институтлар билан алоқаларни кенгайтириш, пухта ўйланган ташқи қарзлар сиёсатини амалга оширишни давом эттириш, жалб қилинган хорижий инвеститсия ва кредитлардан самарали фойдаланиш” вазифаси қўйилган.
Бу бўйича Республикамниз Президенти Ш. Мирзиёев Олий Мажлисга йўллаган мурожаатномасида – “Мамлакатимизда қабул қилинган Ҳаракатлар стратегиясига мувофиқ, биз ташқи сиёсат соҳасида барча узоқ ва яқин давлатлар, аввало, қўшни мамлакатлар, халқаро ташкилотлар билан дўстона ва ўзаро манфаатли ҳамкорлик алоқаларини ҳар томонлама ривожлантириш сиёсатини изчил давом эттирамиз”- деган эди .
Умуман, чет мамлакатлари ҳамда халқаро ташкилотлар билан бўладиган ўзаро ҳамкорлик тегишли ҳисоб – китобларни тақозо этади.
Халқаро ҳисоб – китобларни асосини ташкил этувчи экспорт ва импорт муомалари маълум шажллари бўйича олиб борилади.
Халқаро ҳисоб – китоб шакли деганда етказиб берилган Товар (маҳсулот, кўрсатилган хизмат, бажарилган иш учун ҳақ тўлашнинг халқаро тижорат муомаласида, шу жумладан банк амалиётида таркиб топган усуллар тушунулади.
Халқаро ҳисоб – китобларда кенг қўлланиладиган ҳисоб – китоб шаклларининг асосий ларига қуйидагилар киради:

1. 
   Инкассо бўйичга ҳисоб – киотоблар. Бу энг кўп қўлланиладиган шакллардан бири бўлиб, унда экспортга тақдим этилган товарлар тақсимлаш ҳужжатларига кўра, етказиб берилган Товар учун импортчидан тўлов суммасини олишни топширади ва бу суммани экспортчига ўтказишни сўрайди. Инкассо бўйича ҳисоб –китоблар, ҳужжатлар тақдим этилиши билан боғлиқ бўлгани сабабли улар ҳужжатли инкассо ҳам дейилади.
   
2. 
   Аккредитив – бу банкнинг топшириқнома бўйича импортчи ҳисобидан импортчи ҳисобидан экспортчига, ҳужжатларда кўзда тутилганига кўра хамда аккредетивни барча шартларига риоя этиб тўлов ўтказиш юзасидан пул мажбуриятидир. Бу шакл импортчига камроқ фойдали, чунки у аккредитив очиш учун харажатларини кўтаради, бу иш учун инкассо оператсиясига кўра кўпроқ воситачилик суммаси олинади, бундан ташқари аккредитивга қўйилган маблағ шу муддатда муомаладан чиқариб қўйилади.
   
3. 
   Банк чеки – бу банкнинг хорижий банк ваколатхонасига маълум миқдордаги пулни чек эвазига унинг шу банкда мавжуд бўлган бўлинмасидан тўлаш тўғрисидаги ёзма топшириғи ҳисобланади.
   
4.