Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти «банк иши» кафедраси

16.2. Тижорат банкларининг ташкилий тузилиши ва турлари.
Тижорат банклари банк тизимининг муҳим бўғини ҳисобланади.
Банклар Марказий банкда рўйхатга олинган пайтдан бошлаб юридик шахс мақомига эга бўлади. Тижорат банкларини рўйхатга олиш тартиби ва шартлари Марказий банк томонидан белгиланади.
Банкларнинг филиаллари Марказий банкда рўйхатга олинади ва ўз фаолиятларини уларни ташкил этган банкка берилган литсензия асосида амалга оширади.
Банклар, қоида тариқасида, мулкчиликнинг ҳар қандай шакли асосида аксиядорлик жамияти тарзида ташкил этилади. Аксиядор банклар аксиёдор жамиятлари каби очиқ ва ёпиқ турдаги банкларга бўлинади.
Очиқ турдаги аксионер банкларни тузиш чоғида аксияларга очиқ ёзилиш йўли билан тарқатилади. Ёпиқ турдаги аксионер банкларни ташкил этишда аксиялар олдиндан белгиланган таъсисчилар ўртасида тақсимланади.
“Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги қонуннинг 7-моддасига биноан – “Юридик ва жисмоний шахслар шу жумладан, чет эллик юридик ва жисмоний шахслар банк муассислари бўлиши мумкин, башарти, қонун ҳужжатларида бошқа тартиб назарда тутилган бўлмаса, давлат ҳокимияти органлари, жамоат бирлашмалари ва жамоат фондлари бундан мустасно"- дейилган.
Қонуннинг 22 - моддасига кўра аксиядорларнинг умумий йиғилиши банк кенгаши ва бошқаруви банкнинг бошқарув органи ҳисобланади.
Марказий банк қонун ҳужжатларига мувофиқ тижорат банклар фаолиятини назорат қилиб боради.
Марказий банк тижорат банкларидан ахборот беришни талаб қилишга ва “Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги қонунни бажариш мақсадида бошқа ишларни амалга оширишга ҳақли.
Банклар ва банк фаолияти тўғрисидаги қонуннинг 16-моддасига биноан банклар Ўзбекистон Республикасида ўз филиалларини, чет эл банклари эса ўз ваколатхоналарини Марказий банкнинг рухсати билан очишлари мумкин дейилган.
Республикамизда 2017-йилни 1-январ холатига 28 тижорат банкнинг 4299 филиал, мини банки ва махсус кассалари мавжуд. Улар таркибида банк филиалларининг сони 855 тага тенг.