Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

8. Murobaha.
 
Ushbu  usul  tashqi  savdoni  moliyalashtirish  uchun  ishlatiladi. 
Bank  so‘ralayotgan  tovarni  sotib  oladi  va  uni  benefitsiarga  qayta  sotadi.  Importni 
moliyalashtirish holatida moliyalashtirish davri 30 oygachani tashkil etadi: eksportni 
moliyalashtirish holatida esa ushbu davr 120 oygacha uzaytirilishi mumkin. 
9. Foydani  taqsimlash  (Profit  Sharing).
 
Foydani  taqsimlash  sherikchilik 
(mushoraka yoki muzoraba) shakllaridan biri hisoblanadi va loyihani moliyalashtirish 
uchun  ITB hamda hamkor tomonning mablag‘larini birlashtirishni taqozo etadi; har 
bir  sherik  korxonadan  kelib  tushadigan  sof  foydadan  foiz  oladi  ITB  chet  ellik 
taraqqiyot  moliyaviy  muassasalari   bilan  hamkorlikni  rivojlantirmoqda.  2011  yilda 
Yevropa  tiklanish  va  taraqqiyot  banki,  Osiyo  taraqqiyot  banki,  Moliyaviy  nazorat 
yuqori   organlari  halqaro  tashkiloti,  Butunjahon  banki  bilan  hamkorlik  to‘g‘risidagi 
kelishuv imzolandi. 
ITB faoliyatining strategik muhim yo‘nalishi musulmon mamlakatlar aholisini 
malakaviy  tayyorlash  va  o‘qimishliligi  darajasini  oshirish  hisoblanadi.  2012  yilgi 
faoliyat yakunlari bo‘yicha ITB  portfelidagi ijtimoiy ahamiyatga ega loyihalarda eng 

---

79 
 
katta ulushni ta’lim sohasidagi loyihalar egalladilar. Yuqoridagi tashabbuslar ishsizlik 
darajasini  pasaytirishga  va  ITB  a’zo  mamlakatlar  mehnatga  qobiliyatli  aholisining 
faoliyati 
samaradorligini 
oshirishga 
qaratilgan. 
ITB  a’zo  mamlakatlarda 
qashshoqlikni  bartaraf  etishga  alohida  ahamiyat  qaratdi.  Ushbu  muammoni  yechish 
maqsadida mikromoliyalashtirishdan  foydalanilmoqda.  ITB  shuningdek,  qishloq 
xo‘jaligi  sohasidagi   loyihalarga  ham  yordam  ko‘rsatmoqda,  bunda  atrof-muhit 
himoyasi  tamoyili  hisobga  olinadi.  Jahondagi  eng  yaxshi  taraqqiyot  banklari 
amaliyotiga  muvofiq,  ITB  investitsiyalarining  sezilarli  qismi  infratuzilmalarni 
rivojlantirishga yo‘naltirilgan. 
2012  yilda  ITB  mablag‘larini  iqtisodiyot  sektorlari  bo‘yicha  taqsimlanishi 
energetik sektor ulushining (28,1 foiz)  yuqoriligi bilan ta’riflanadi, undan keyin suv 
bilan ta’minlash va shahar xizmati (18,7 foiz), qishloq xo‘jaligi (16,9 foiz), sog‘liqni 
saqlash (10,9 foiz), transport (10,1 foiz), ta’lim (6,5 foiz), moliyalar (5,8 foiz), sanoat 
va qazib olish (3 foiz)  hamda boshqalar (0,02 foiz) turadi. 
ITBga nafaqat moliyaviy vazifani amalga oshirish,  balki Mavritaniya, Maldiv, 
Qirg‘iziston, Jibuti va boshqa kam taraqqiy etgan a’zo-mamlakatlarga texnik ko‘mak 
berish  yuklatilgan.  Bundan  tashqari  ITB  islomiy  qimmatli  qog‘ozlar  –  sukukni 
joylashtirish  tashkilotchisi  hisoblanadi.  ITB  shariat  o‘rnatgan  cheklovlar  doirasida 
moliyaviy mablag‘larni jamlash uchun depozitlarni jalb qilish huquqiga ega. Kredit, 
bozor va amaliyot xatarlarini o‘z vaqtida pasaytirish va baholash maqsadida ITB o‘z 
faoliyatida xatarlarni boshqarish maxsus vositalaridan foydalanadi. A’zo mamlakatlar 
va  boshqa  qarzdorlarning  kredit  qobiliyati,  moliyaviy  barqarorligini  doimiy 
monitoring qilish  ITB  kredit xatarini samarali boshqarish imkonini beradi. 
Likvidlilik  xatari  va  mustaqil  xatarlarga  alohida  e’tibor  qaratiladi.  Buning 
uchun  ITBda   xatar  –  menejmenti  faoliyatining   samaradorligi  ustidan  ichki  nazorat 
tizimi,  yuqorida  qayd  etilgan  xatarlar  ahamiyati  bo‘yicha  limit  va  cheklovlar  tizimi 
joriy etilgan.