Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Turli usullar yordamida hisoblangan lizing to‘lovlari miqdorining 
taqqoslama tahlili, ming so‘m. 
To‘lovlar tartib 
raqami 
Lizing to‘lovlari hisoblangan usullar 
Tashkil etuvchilar 
PMO 
Koeffitsiyentlar 
1 
12851,282 
38217,84 
13187,86 
2 
12851,282 
37822,54 
13187,86 
3 
12851,282 
37428,20 
13187,86 
4 
12851,282 
37033,12 
13187,86 
5 
12851,282 
1237,82 
13187,86 
6 
12851,282 
990,02 
13187,86 
7 
12851,282 
742,22 
13187,86 
8 
12851,282 
495,60 
13187,86 
9 
12851,282 
247,80 
13187,86 
10 
12851,282 
- 
13187,86 
11 
12851,282 
- 
13187,86 
12 
12851,282 
- 
13187,86 
Jami 
154215,38 
154215,38 
154245,32 
 
PMO va tashkil etuvchilar usuli to‘lovni amalga oshirish vaqtiga qaramasdan 
o‘z mohiyatini o‘zgartirmaydi. Bulardan farqli ravishda koeffitsiyentlar usuli agarda 

---

219 
 
to‘lov lizing muddatining oxirida emas, aksincha boshida (prenumerando annuiteti) 
amalga  oshirilsa,  formulaga  ma’lum  bir  o‘zgartirishlar  kiritilishi  talab  etiladi. 
Tashkil etuvchilar va koeffitsiyentlar usuli lizingga oluvchining zimmasiga bo‘lgan 
to‘lov  og‘irligini  lizing  shartnomasining  butun  muddati  davomida  teng 
taqsimlanishini ko‘rsatib berdi. PMO usulida esa asosiy og‘irlik lizing muddatining 
dastlabki  oylariga  to‘g‘ri  keladi.  Lizing  to‘lovlarini  hisoblashning  ushbu  sxemasi 
ko‘p  yillik  ish  faoliyatiga  ega  bo‘lgan,  barqaror  korxonalar  tomonidan  qo‘llanilsa 
maqsadga  muvofiq  bo‘ladi.  Chunki  bunday  korxonalarning  pul  mablag‘lari  oqimi 
asosan  boshqa  manbalardan  akkumulyatsiyalanadi  (jamlanadi)  hamda  ushbu 
oqimning asosiy bo‘lmagan qismini tashkil etadi.  
Ushbu  usulni  teskari  holatda,  ya’ni  pul  mablag‘lari  oqimi  to‘liq 
shakllantirilmagan  yoki  lizing  ob’ekti  pul  mablag‘lari  oqimining  katta  qismini 
ta’minlagan korxonalarda qo‘llanilsa mijozning to‘lovga qobiliyatsizligi xavfi paydo 
bo‘ladi.  Qo‘yidagi  keltirilgan  15.2-jadvalda  har  bir  metodning  afzalliklari  va 
kamchiliklari  hamda  dastlabki  belgilari  ifodalangan  bo‘lib,  ular  orkali  lizingga 
oluvchilar  o‘z  faoliyatlarida  to‘lovlarni  qaysi  usullar  yordamida  hisoblashlarini 
aniqlab  olishlari  mumkin.  Respublikamizda  lizing  to‘lovlarini  hisoblaganda  bir 
qator  o‘ziga  xos  xususiyatlar  e’tiborga  olinadi.  Lizing  to‘lovlariga  oid  ta’rif 
O‘zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  kodeksining  590-moddasida  va  “Lizing 
to‘g‘risida”gi  Qonunning  22-moddasida  bayon  qilingan.  Shularga  asosan,  lizing 
to‘lovlarining  umumiy  yig‘indisi  lizing  shartnomasiga  asosan  berilayotgan 
mulkning  umumiy  bahosi  yoki  shunga  yaqin  qiymat  o‘rnini  to‘ldiruvchi  so‘mma, 
lizingga  beruvchining  ma’lum  loyihaga  asosan  lizing  ob’ektini  harid  qilish  uchun 
foydalanilayotgan  kredit  zaxiralari  badaliga  to‘lanadigan  so‘mma  va  lizingga 
beruvchining  vositachilik  haqi,  lizingga  beruvchining  shartnomada  ko‘zda  tutilgan 
boshqa  sarf-harajatlari  (lizing  asosida  ijaraga  berilayotgan  mulkka  texnik  xizmat 
ko‘rsatish,  xodimlarni  o‘qitish  kabi  harajatlar)dan  iborat.  Shartnomada  lizing 
to‘lovlari summasi, shuningdek ularni to‘lash muddatlari aks ettiriladi.  
Odatda  lizing  to‘lovlari  bo‘yicha  hisob-kitob  qilishda  umumiy  to‘lov 
so‘mmasi oldindan belgilangan to‘lanmalardan foydalaniladi. Bu hol lizing to‘lovi 
amortizatsiya  ajratmalari,  olingan  qarz  mablag‘lari  uchun  to‘lanadigan  foiz  hamda 
lizing  kelishuvi  jarayonida  ko‘rsatiladigan  xizmat  haqini  o‘z  ichiga  oladi.  Ushbu 
holatlar,  shuningdek,  lizingga  oluvchining  loyiha  bo‘yicha  sarflangan  harajatlarini 
hisob-kitob  qilish  orqali  olib  boriladigan  lizing  kompaniyasi  marjasini  aniqlash 
chog‘ida ham e’tiborga olinadi.