Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Педагогик фаолиятда ўқитувчининг ёш хусусиятлари ва меҳнат стажи. 
Ўқитувчининг ёши ва иш стажи – меҳнатга илмий ёндашиш жараёнининг турли 
босқичларини акс эттирувчи, унда ижодий энергиянинг юзага келишидан тортиб 
етилишигача ва сўнишигача бўлган объектив–шахсий хусусиятларни ўз ичига олади. 
Социологлар бу хусусиятларни кексайишни ҳамда ғайрат ва оптимизмни йўқотишни тан 
олмайдиган педагогик меҳнатнинг ўзига хос хусусиятлари билан боғлаб ўрганиш 
зарурлигига эътиборни қаратишади. Ўқитувчининг ёш кўрсаткичи – бу кексайиш эмас, балки 
ёшлик ҳислатларини ва шижоатини сақлаб қолувчи, ҳар бир янги авлод дунёқарашига 
кўникма ҳосил қилиб, ўзига сингдира оладиган, уларни тушунадиган, ҳаётий тажрибалар 
асосида донишмандлик моҳиятини кўрсатувчи ҳолат кўрсаткичидир. Тадқиқотчиларнинг 

---

46 
аниқлашича, ёш ўқитувчилар кўп ҳолатларда 50 дан ошган ёки нафақа ёшидаги тажрибали 
ўқитувчиларга тақлид қилиш учун уларни ўзларига объект сифатида танлашлари тасодифий 
ҳол эмас. Бу уларни педагогик фаолиятда учрайдиган кўплаб зиддиятлардан осон чиқиб 
кетишни таъминлайди. Ўқитувчининг меҳнат фаолиятида ёш муаммосининг аҳамияти 
кўплаб илмий-тадқиқот ишларида кенг ёритилган. Ушбу тадқиқот ишлари ўқитувчининг 
касбий “чўққиларни забт этиши”, педагогик кризисларни бошидан кечиришини, ўз 
меҳнатидан кўнгил совушларини, баъзида “тинчланиш” даврини ўтаган юзлаб ёш 
мутахассисларнинг ўқитувчилик касбига “сингиб кетиши” нақадар мураккаб ва шиддатли 
жараён эканлигини акс эттиради. Гап бу ерда иш стажида ҳам, ўқувчилар ёки ўқитувчилар 
жамоасида ҳам эмас, балки шахс ҳаётий фаолиятининг турли томонларига объектив таъсир 
қилувчи ёш хусусиятларида бўлиб, бу хусусиятлар ҳаёт ва касбга муносабатларни, ўзининг 
руҳий қадриятларини ва рисолаларини ўзгартиради. Ушбу муаммолар бевосита ўзининг 
кейинги тадқиқотларини кутмоқда, унинг амалий мазмуни ҳам муҳим: таълим 
муассасаларига бутун умрини бағишлаган кекса отахон ва онахон ўқитувчиларни қандай 
қилиб сақлаб қолиш, ўқитувчига эса ёш бўлиб қолишга қандай ёрдам бериш мумкин. 
Қўйилган муаммо табиий ҳолда мамлакатимизда таълим соҳасида олиб борилаётган 
ислоҳотларнинг демократик жамият қуриш учун нақадар долзарб эканлигини яна бир бор 
билдиради. 
Педагогик фаолиятга таъсир қилувчи объектив–шахсий омиллар гуруҳида ёш