Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

2. Меҳнат ресурсларининг ҳисобот балансини тузиш услуби 
3. Иш билан банд бўлмаган ишга жойлашишга мухтож 
шахсларнинг сонини аниқлаш 
 
2. Меҳнат ресурсларининг ҳисобот балансини тузиш услуби 
Меҳнат ресурслари балансини тузиш ҳамда ишга жойлашишга 
муҳтож шахсларни аниқлаш чоғида асосий ахборот манбалари давлат 
статистикаси (меҳнат бўйича, аҳоли бўйича статистика ҳисоботлари) 
маълумотлари, маъмурий ҳисобга олишнинг (масалан, меҳнат ва аҳолини 
ижтимоий муҳофаза қилиш органлари, уй-хўжаликлари, ходимлар 
рўйхатлари) ҳар хил турлари, шунингдек, иш билан бандлик масалалари 
юзасидан ишчи кучини танлаб текширишдан иборат. Ушбу хилма-хил 
манбалар улардаги ахборотнинг хусусияти ва мазмуни, маълумотларни 
тўплаш шакллари ва усуллари бўйича бир-биридан фарқ қилиши мумкин.
Ишчи кучини танлаб текшириб чиқиш – маълумот тўплаш 
воситалари орасида энг мослашувчан усулдир. Уларнинг натижаларига 
қараб меҳнат ресурсларининг шаклланишини, иш билан бандлар, 
ишсизлар, иқтисодий нофаол аҳоли сонини кўрсатувчи маълумотларни 
олиш мумкин. Заруратга қараб, тушунчалар, таърифлар ва саволларни 
ўзгартириш ёки майдалаш мумкин. Бу эса айрим аҳоли гуруҳлари ишчи 
кучида иштирок этишининг турли шаклларини аниқлаш имконини беради. 
Бундай мослашувчанлик ушбу текширувларни турли истеъмолчилар 
талабларини қондириш учун айниқса яроқли қилади, халқаро 
қиёсланадиган натижаларни таъминлайди. Ишчи кучини текшириб чиқиш 
фақат ишлаётганларни эмас, балки вақтинча иш билан банд бўлмаганларни 
ҳам қамраб олганлигидан, у меҳнат ресурслари ва уларнинг тақсимланиш 
тузилмаси ҳақида тўла-тўкис тасаввур ҳосил қилишни таъмин этади.
Меҳнат ресурсларининг ҳисобот баланси ҳар қайси йил якунларига 
қараб Ўзбекистон Республикаси бўйича, қорақалпоғистон Республикаси 
бўйича, вилоятлар ва Тошкент шаҳри бўйича тузилади, шаҳар ва қишлоқ 
аҳолисига бўлинади. Уни йириклаштирилган ҳолда қуйидаги шаклда 
кўрсатиш мумкин: 

---

73