Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Серияли танлов. Баъзи ҳолларда социологик тадқиқотларнинг 
асосий вазифасини бажариш учун кузатув бирлиги сифатида алоҳида 
респондентни танлаб олиш етарли бўлмайди (масалан, бригадалар, 
гуруҳларнинг меҳнат самарадорлигини ўрганишда), балки бирлик 
сифатида бутун жамоани танлаш мақсадга мувофиқ ва жамоанинг ҳар бир 
аъзоси билан алоҳида сўров ўтказилади. Серияли танловда кузатув 
бирлиги сифатида гуруҳлар танланади ва уларда тўлиқ сўров ўтказилади. 
Тадқиқот учун серияларни танлаб олиш мутлақ тасодифий ёки 
механик танлов орқали амалга оширилиши мумкин. 
Кўп босқичли танлов. Агар ижтимоий тадқиқот объекти йирик 

---

192 
корхона бўлса, бевосита кузатув бирлигини танлаб олишга киришишдан 
аввал, оралиқ босқичларда танлов амалга оширилади ва ҳар бир босқичда 
бир хил танлов усули қўлланилади. 
Кузатув бирлигини танлашда умумий мажмуа турли саноқдаги 
гуруҳлар, қуйи гуруҳлар ва ш.к.дан ташкил топади. Биринчи босқичда 
танлов йирик гуруҳларда, сўнг қуйи гуруҳларда ўтказилади. Энг охирги 
босқичда кузатув бирлигининг ўзи танлаб олинади. 
Квотали танлов. Ушбу усулни қўллаш учун умумий мажмуада 
ижтимоий-демографик тавсифларнинг тақсимланиши тўғрисида маълумот 
зарур. Шундагина структураси танланган тавсифлари бўйича умумий 
мажмуа структурасига монанд танлов мажмуаси тузилиши мумкин.
Квота – олдиндан белгиланган квота параметрларига эга танлов 
мажмуасига нечта кузатув бирлиги киришини кўрсатадиган қатъий 
белгиланган катталикдир. 
Танлов мажмуаси ва панель мажмуаси тўла мос келадиган 
тавсифларини квота параметрлари дейилади. 
Агар танлов ва умумий мажмуанинг структуралари жинс ва 
маълумот бўйича мос келса, у ҳолда шу икки тавсиф бўйича квота 
параметрлари тузилади. 
Квотали танлов усули социологик тадқиқотлар амалиётидан кенг 
фойдаланилади ва тадқиқотларни бошқа танлов усуллари қўлланиладиган 
ҳолларга қараганда тез ва камроқ харажат қилиб ўтказиш имконини 
беради.