Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

1-чизма. БҲМСга мувофиқ асосий воситалар қийматини баҳолаш 
турлари 
Бошланғич қиймат — бу асосий воситаларни яратиш (қуриш ва 
қайта қуриш) ѐки сотиб олиш бўйича хақиқий амалга оширилган ҳаражатлар 
қиймати бўлиб, жумладан тўланган ва қайта қопланмайдиган солиқлар ва
йиғимлар, шунингдек, ташиб келтириш ва монтаж қилиш, ўрнатиш ва 
фойдаланишга топшириш бўйича ҳаражатлар ва активни тайѐрланиши бўйича 
фойдаланиш учун ишчи ҳолатга келтириш билан бевосита боғлиқ бўлган 
бошқа ҳаражатларни ўз ичига олади. Бошланғич қиймат обектни корхонада 
ишга тушириш пайтида шаклланади. Асосий воситани корхонада бўлиб 
турган даври мобайнида фақат унинг бошланғич қийматида ҳисобга олинади. 
Жорий қиймат бу маълум санада амал қилаѐтган бозор баҳолари 
бўйича асосий воситаларнинг қиймати ѐки ўзаро манфаатдор томонлар 
ўртасида активларни алмаштириш мумкин бўлган суммадир. 
Асосий воситалар ишлатилиши жараѐнида эскиради ва бунинг 
оқибатида эса унинг бошланғич қиймати камайиб боради. Асосий 
(BHMS)ga muvofiq qiymatning quyidagi 
tushunchalari mavjud
Boshlabg'ich 
qiymat
Joriy qiymat
Qoldiq 
qiymat
Tugatish 
qiymati 

---

16 
воситаларни ўз техник иқтисодий сифатларини секин аста йўқотиб боришини 
пул кўринишида ифодаланиши уларни эскириши деб айтилади. 
Қолдик қиймат асосий воситаларнинг бошланғич қиймати ѐки жорий 
қийматидан тўпланган эскириш суммасини айирмасидан кейинги ҳисоботда 
акс эттириладиган қийматдир. 
Тугатиш қиймати бу асосий воситаларнинг фойдали хизмат қилиш 
муддати охирида асосий воситаларни тугатишда пайдо бўладиган қийматдан 
тахмин қилинаѐтган чиқиб кетиш ҳаражатларларини айиргандан кейин 
қолиши кутилаѐтган қийматдир. 
Асосий воситаларни баҳолаш тамойиллари мулкчилик шаклидан 
қатъий назар барча корхоналар учун бир хилдир. Асосий воситаларнинг 
бошланғич қийматлари уларга қўшимча қуришлар, қўшимча жиҳозлашлар, 
реконструксия қилишлар ва қисман тугатишлар натижасида ўзгариши 
мумкин.