Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

ЎЗАРО АЛОҚАДОРЛИК ВА РИВОЖЛАНИШ ҲАҚИДАГИ ТАЪЛИМОТ 
Ривожланаётган дунёнинг яхлит назарий образини яратишнинг зарурлиги. 
Диалектиканинг тарихий шакллари ва хусусиятлари: стихияли диалектика; идеалистик 
диалектика; материалистик диалектика; классик диалектика; объектив ва субъектив 
диалектика; ноклассик диалектика. Диалектика ва метафизика. Метафизика – оламни 
фалсафий англаш таълимоти. 
Диалектиканинг асосий тамойиллари: оламнинг бирлиги (яхлитлиги), умумий 
алоқадорликлар, каузаллик (сабабият), ривожланиш тамойиллари. 
Нарса тушунчасининг мазмуни. Нарса – ўзини бошқа нарса билан боғловчи улар 
билан ўзаро таъсирга киришиш имконини берувчи хоссаларнинг яхлит мажмуи. Алоқа 
тушунчасининг моҳияти. Диалектика категориялари борлиқнинг унверсал алоқаларини 
билиш шакли сифатида. Алоқалар таснифи бир томонлама ва ўзаро алоқалар, тўғри ва 
эгри алоқалар, бевосита ва билвосита алоқалар, ички ва ташқи алоқалар. Ҳажм жиҳатидан
умумий, алоҳида ва хусусий алоқалар. Мазмун жиҳатидан генетик, фукционал, 
структуравий, энергетик, моддий ва информацион алоқалар. Ички, зарурий, муҳим, 
барқарор, такрорланувчи алоқалар. Ўзаро алоқа. Ўзаро алоқани тушуниш – умуман 
объектни тушуниш сифатида.
Алоқа учун асос, муносабат ва ўзаро таъсир тушунчалари. Алоқанинг 
объективлиги, алоқанинг муҳимлиги, алоқанинг зарурийлиги алоқанинг барқарорлиги, 
алоқанинг умумийлиги, алоқанинг нисбийлиги. Каузаллик – сабабият, сабабий боғлиқлик 
ифодаси. Сабабсиз нарса бўлмаслиги. Ҳар қандай сабаб оқибатни вужудга келтириши. 
БОРЛИҚНИНГ БАРҚАРОРЛИГИ ВА ЎЗГАРУВЧАНЛИГИ МУАММОСИ 
 
Барқарорлик ва беқарорлик тушунчалари. Ўзгарувчанлик ва турғунлик, 
ўзгарувчанлик ва ҳаракат, ўзгармаслик ва барқарорлик (сақланиш, сокинлик, турғунлик, 
мувозанат) тушунчалари. Фалсафа тарихида борлиқнинг барқарорлиги ва беқарорлиги 
ҳақидаги қарашлар эволюцияси.
Ҳозирги замон фанида борлиқнинг беқарорлиги ҳақидаги билимларнинг ортиб 
бориши. Объектларнинг барқарорлиги ва беқарорлиги диалектикаси.
Дунёнинг фалсафий манзарасида барқарорлик. Барқарорлик ва беқарорлик 
ижтимоий маданий жараёнлар омиллари. “Маданиятлар мулоқоти”. Ахборот – 
материянинг жони, унинг фаол томони. Ижтимоий барқарорлик шароитида ижод ва 
тараққиёт.